Fot. Walentyna Jusupowa
Archiwum Państwowe obwodu żytomierskiego do dnia urodzin Walentego Grabowskiego (10.07.1937-24.12.2004) opracowało on-line wystawę. Walentyn Grabowski – poeta, tłumacz, znawca sztuki, dziennikarz, Laureat nagrody regionalnej Komsomołu im. Mikołaja Szpaka (1968) oraz Nagrody Literackiej Fundacji Ukraińskiej Kultury im. Łesi Ukrainki (1996), od 1973 roku – członek Związku Pisarzy Ukrainy.
Na tej wystawie znalazł się pierwszy zbiór wierszy Walentego Grabowskiego „Klucze” (z podpisem prezentowym), który ukazał się w 1965 r., zeszyt roboczy z wierszami z lat 1967-1978, tłumaczenia wierszy na język polski, dokumenty fotograficzne i artykuły z gazet.
Zapoznać się z materiałami można na stronie internetowej Archiwum Państwowego obwodu żytomierskiego w rozdziale „Wystawy dokumentalne” lub pod linkiem https://drive.google.com/file/d/1Y85763i8x_dAeWlTWtEZV24ekkKuVl1r/view.
Walenty Grabowski urodził się 10 lipca 1937 we wsi Gorodne rejonu Krasnokutskiego, Charków. W 1939 roku rodzina przeniosła się do miejscowości rodziców poety – we wsi Wiriwka rejonu Jemielczyńskiego na Żytomierszczyźnie. Wcześnie stracił ojca, który zginął na froncie w czasie drugiej wojny światowej. Walentyn został z matką Antoniną, która później stała się główną postacią jego poezji. Rodzina miała czworo dzieci.
Walentyn studiował w szkołach podstawowych we wsiach: Wiriwska (1944-1948), Narajiwka (1948-1951) i Wełykojabłunec. Szkołę we wsi Wełykojabłunec ukończył ze srebrnym medalem w 1954 roku. Studiował na Wydziale Filologicznym Żytomierskiego Instytutu Pedagogicznego (1954-1959), Wydziale Dziennikarstwa Szkoły Wyższej Komunistycznej Partii Komitetu Centralnego na Ukrainie (1978-1980).
Walenty Grabowski był prezesem Związku Polaków na Ukrainie w Żytomierzu – od początku założenia do swojej śmierci. Polak z urodzenia, zrobił wiele dla odrodzenia i rozwoju kultury polskiej w Żytomierzu.
19 października roku 1991 w Kijowie odbył się II Kongres Polaków na Ukrainie, który podjął decyzję o utworzeniu Związku Polaków na Ukrainie. Żytomierski obwodowy oddział Polskiej Kulturalno-Edukacyjnej Wspólnoty im. Jarosława Dąbrowskiego pod kierownictwem W. Grabowskiego stał się podstawą oddziału Związku Polaków na Ukrainie. Z jego inicjatywy oraz przy udziale aktywistów zaczyna się tworzenie centrów Związku Polaków w miasteczkach i wioskach obwodu Żytomierskiego.
Dzięki wsparciu i pomocy Walentego Grabowskiego powstają zespoły taneczne i chóralne. Zespoły te są teraz znane w Polsce i na Ukrainie. Polski Narodowy zespół folklorystyczny „Poleskie Sokoły” kierownikiem którego był zasłużony działacz kultury Polskiej Jan Boczkowski (Żytomierz); Polski Narodowy zespół taneczny „Korolisky” pod kierownictwem Ireny oraz Sergiusza Świtelskich (Żytomierz); Polski zespół dziecięcy „Dzwoneczki” pod kierownictwem Zasłużonej dla Kultury Polskiej Jadwigi Poliszczuk oraz Bohdana Poliszczuka (Żytomierz); „Kolorowe ptaszki” pod kierownictwem Żanny oraz Olega Szyszkinów (Wołodarsk-Wołyński); „Białe gołąbki” pod kierownictwem Antoniny Szczyrskiej (Susły).
Założono pierwszy regionalny program telewizyjny w języku polskim „Słowo Polskie”.
Walenty Grabowski rozpoczął działalność mającą na celu ochronę dziedzictwa historycznego i kulturalnego – cmentarza katolickiego w Żytomierzu. Do września roku 1989 przywrócono tak zwane katakumby dolne, groby Olizarów, Dąbrowskich, Urbanowskiej, Bronisława Matyjewicza-Macijewicza, księdza Fedukowicza oraz wielu wybitnych ludzi.
Pan Walenty razem z młodzieżą przywracał groby, krypty, nagrobki, za co w roku 1989 został nagrodzony Złotym Medalem Opieki Miejsc Pamięci Narodowej.
W. Grabowski wniósł wielki wkład w naukę. Zwrócił uwagę naukowców światowej sławy znanymi w świecie działaczami kultury polskiej, którzy byli związani z Żytomierzem, piewcami dziedzictwa polskiego takimi jak: Ignacy Paderewski, Józef Kraszewski, Józef Konrad (Korzeniowski), Juliusz Zarębski. Pomagał w poszukiwaniu materiałów dla muzeum Józefa Konrada we wsi Terechowe obwodu Berdyczowskiego.
Członkowie Obwodowego Wydziału w Żytomierzu Związku Polaków na Ukrainie pod kierownictwem Walentyna Grabowskiego bronili powrotu parafian do kościołów katolickich, przede wszystkim kościoła seminaryjnego w Żytomierzu, kościoła Świętej Barbary w Berdyczowie, kościoła w Korostyszowie. Poeta często występował na stronach gazet, przekonując o koniecznej potrzebie zwrotu świątyń wierzącym wszystkich wyznań.
Walenty Grabowski był inicjatorem studiowania języka polskiego w szkołach nr 36, nr 17, na kursach w Żytomierzu i obwodzie Żytomierskim, organizował pierwsze olimpiady z języka polskiego, konkursy recytatorskie, z jego inicjatywy przeprowadzano pierwsze egzaminy na studia do Polski.
Walenty Grabowski zawsze brał udział w projektach naukowych, konferencjach, poświęconych życiu i działalności Józefa Ignacego Kraszewskiego, Ignacego Jana Paderewskiego, Juliusza Zarębskiego, problemom deportacji Polaków do Kazachstanu.
W roku 1992 W. Grabowski zorganizował Festiwal Kultury Polskiej „Tęcza Polesia”, który stał się wizytówką Związku.
Więcej o Walentynie Grabowskim można przeczytać na stronie Domu Polskiego w Żytomierzu https://dompolski.zt.ua/walenty-grabowski-pl.
Walentyna Jusupowa, 18 lipca 2022 r.
