W latach 1952-1953 każdy wyjazd duszpasterski ks. Marcelego Wysokińskiego do otwartych na terenie winnickiego obwodu kościołów do tego stopnia aktywizował wiernych – jak napisał w sprawozdaniu pełnomocnik – że towarzyszyły mu „pielgrzymki” z sąsiednich rejonów, „a nawet przychodzili wierni z rejonu berdyczowskiego, obwodu żytomierskiego”.
Dlatego też 18 września 1953 r. funkcjonariusze w Moskwie informując swoich podwładnych w Kijowie i Winnicy, napisali:
„[…] biorąc pod uwagę, że w obwodzie Winnickim żyje więcej jak 26 tysięcy wiernych – katolików i jest tam tylko jeden ksiądz, uważamy za możliwe zarejestrowanie duszpasterza, który odbył karę sądową –
ks. Tyndyrę, w jednej z parafii katolickich w obwodzie Winnickim”.
Z tych „lekko uchylonych przez władze drzwi” umożliwiających podjęcie pracy duszpasterskiej, nieco później, 6 listopada skorzystali również przedstawiciele parafii Murafa. Poprosili oni o rejestrację jako duszpasterza przy swoim kościele ks. Wojciecha Darzyckiego.
Świątynie katolickie, jako zabytki architektury stanowiły z jednej strony atrakcję turystyczną dla obcokrajowców, z drugiej strony – co dla władz było ważniejsze – były symbolem wolności religijnej systemu komunistycznego. Dlatego wśród 11 budynków kultu zaproponowanych przez władze partyjno-państwowe obwodu winnickiego przedstawicielowi organu kontrolnego w Kijowie w 1953 r., jako spełniających wspomniane wymogi do przyjmowania zagranicznych gości i turystów, były m.in. kościoły w Winnicy, Żmerynce, Brahiłowie, Chmielniku, Barze i Żdanowie [Murafie].
Charakteryzując religię katolicką, jako jedno z najbardziej rozpowszechnionych wyznań na terenie ZSSR, podpułkownik Tananin, zastępca 4 oddziału UKGB przy Radzie Ministrów Ukrainy w obwodzie Winnickim, 22 grudnia 1954 r. w raporcie do swoich przełożonych napisał:
Wśród wszystkich współczesnych religii katolicyzm jest najsilniejszym ideologicznym fundamentem imperializmu. Zarządzającym centrum katolicyzmu jest Watykan, niezależne państwo, powołane jako rezydencja Papieża Rzymskiego. Kościół katolicki posiadał wcześniej i teraz ma szeroko rozwinięty aparat wywiadowczy. Dla prowadzenia działań wywrotowych przeciwko ZSSR przy Watykanie powołano specjalne organizacje, które na równi z przygotowaniem specjalnych kadr agentów dla swojej praktycznej agenturalno-wywrotowej działalności usiłują wykorzystać możliwie wielką liczbę katolickich księży i zakonników żyjących w Związku Sowieckim. W związku z tym jako możliwa baza Watykanu zasługuje na uwagę działalność istniejących na terytorium obwodu Winnickiego 18 rzymskokatolickich parafii jednoczących wokół siebie powyżej 60 tysięcy wierzących katolików. Największa liczba katolików zamieszkuje w następujących rejonach obwodu winnickiego:
szarogrodzkim – 9700 katolików
tomaszpolskim – 4900
komsomolskim – 4600
winnickim – 4000
bracławskim – 3600
barskim – 3500
samhorodeckim – 2750
tywrowskim – 2700
kopajgrodzkim – 2400
czemiowieckim – 2300
pohrebyszczskim – 2300
murowano-kuryłowieckim – 2150
czeczelnickim – 2150
żmeryńskim – 2000
kryżopolskim – 1700
chmielnickim – 1500
ułanowskim – 1500
berszadzkim – 1400
jampolskim – 1400
tulczyńskim – 1100
stanisławczykowskim – 970
lityńskim – 900
kalinowskim – 850
turbowskim – 700
mohylewsko-podolskim – 670W parafiach rzymskokatolickich obwodu Winnickiego posługę duszpasterską pełnią 4 księża będący proboszczami kościołów w Winnicy, Chmielniku, Barze i Żdanowie [Murafie] rejonu szarogrodzkiego. Z księży 3 przybyło na terytorium obwodu winnickiego w 1953 r. po odbyciu kary za prowadzenie działalności antysowieckiej.
Według wstępnych informacji podlegających sprawdzaniu w zatrudnieniu tych księży przy parafiach katolickich pomogli księża obwodu lwowskiego, chmielnickiego i odeskiego.
Trzeba pamiętać, że po drugiej wojnie światowej zatrudnianiem księży zajmowali się tzw. administratorzy Kościoła katolickiego pochodzący z księży zamieszkujących zachodnie obwody Ukrainy, których w latach 1945-1947 zdemaskowano za antysowiecką działalność na korzyść Watykanu i represjonowano przez organy bezpieczeństwa (МГБ).
Słowo Polskie z: STUDIA POLONIJNE, T. 23. Lublin 2002, KS. JÓZEF SZYMAŃSKI, 8 września 2021 r.
