Kaplica rzymskokatolicka na cmentarzu w miejscowości Siemki pod Chmielnikiem
Urzędową aprobatę do działania w ramach Kościoła katolickiego w 1947 r. uzyskały następujące parafie obwodu winnickiego:
w rejonie barskim: Bar – 1000 wiernych, Mańkowce, Wołkowińce, Jałtuszków, Kozarówka,
w rejonie berszadzkim: Berszada,
w rejonie bracławskim: Bracław – 172 wiernych, Samczyńce,
w rejonie czeczelnickim: Czeczelnik – 1426 wiernych, Lipieckoje,
w rejonie czemiowieckim: Czerniowce,
w rejonie dżuryńskim: Temawka,
w rejonie hajsyńskim: Granów, Kuna, Ładyżyn,
w rejonie chmielnickim: Chmielnik, Nowy Konstantynów, Stara Sieniawa, Pików, Dzierżanówka, Kożuchów, Tereszpol, Bystrzyk,
w rejonie ilinieckim: Ilińce,
w rejonie jampolskim: Jampol, Dzygówka,
w rejonie jaryszewskim: Jaryszew,
w rejonie kalinowskim: Janów,
w rejonie komsomolskim: Listopadówka – 926 wiernych, Komsomolsk, Pikow,
w rejonie kopajgrodzkim: Kopajgród, Łuczyniec,
w rejonie koziatyńskim: Biała,
w rejonie kryżopolskim: Miastkówka (Gorodkowka) – 1625 wiernych,
w rejonie lipowieckim: Lipowiec, Wachnówka, Białopol,
w rejonie lityńskim: Lityń – 931 wiernych,
w rejonie mohylewsko-podolskim: Mohylew Podolski, Ozaryńce,
w rejonie monasterzyskim: Monasterzyska, Zawale,
w rejonie murowano-kuryłowieckim: Snitków – 339 wiernych, Wierzbowiec
– 116 wiernych,
w rejonie niemirowskim: Niemirów,
w rejonie olgopolskim: Olgopol, Krzywe Jezioro,
w rejonie oratowskim: Oratów,
w rejonie pieszczańskim: Kodyma, Raszków,
w rejonie pohrebyszczskim: Pohrebyszcze, Borszczajówka,
w rejonie samhorodeckim: Samhorodok – 980 wiernych,
w rejonie stanisławczyńskim: Mołczany – 773 wiernych, Tarasówka,
w rejonie szarogrodzkim: Szarogród – 3479 wiernych, Murafa -6412 wiernych,
w rejonie tomaszpolskim: Tomaszpol – 4913 wiernych, Żołoby, Komargród,
w rejonie tulczyńskim: Kopijówka – 360 wiernych, Tulczyn,
w rejonie turbowskim: Sobolówka – 56 wiernych,
w rejonie tywrowskim: Tywrów – 945 wiernych, Gniewań, Krasne – 659 wiernych, Kraśnianka,
w rejonie trostanieckim: Obodowka,
w rejonie ułanowskim: Wielki Ostrożek – 875 wiernych, Ułanów, Skarżyńce – 312 wiernych,
w rejonie winnickim: Strzyżawka, Telepeńki, Winnica – 2542 wiernych,
w rejonie woronowickim: Woronowica,
w rejonie żmeryńskim: Brahiłów – 371 wiernych, Mierzyrów – 1500 wiernych], Żmerynka – 230 wiernych.
Zostały one zarejestrowane w urzędzie pełnomocnika ds. religii w Winnicy w dniach 15-30 maja 1947 r.
Dokumentami potwierdzającymi legalne działania wspólnot parafialnych były wówczas:
1) zaświadczenie o rejestracji parafii,
2) zaświadczenie o rejestracji duszpasterza,
3) zaświadczenie o rejestracji komitetu kościelnego i komisji rewizyjnej wydane przez pełnomocnika w obwodzie.
O legalizację starało się jeszcze 8 parafii. Jakkolwiek otwartych było wówczas 37 kościołów, to z prośbą do pełnomocnika o stałego duszpasterza wystąpiło tylko 8 parafii.
Na początku 1948 r. zarejestrowanych było 31 parafii, w następnym kwartale możliwość legalnego działania uzyskały jeszcze 3 parafie. Według natomiast innych danych w tymże roku na terenie obwodu zarejestrowane zostały 32 parafie z liczbą wiernych 47 157 osób.
„Według narodowości katolicy dzielili się na Polaków, w przybliżeniu do 60%, Ukraińców do 40%”. Przynależność narodowa wiernych była jednym z istotnych kryteriów konstytuujących zamykanie kościołów katolickich. Pełnomocnik przygotowując np. zamknięcie kościoła w Tulczynie, domagał się wprost od przewodniczącego RR w Tulczynie – Głuszko podania liczby Polaków należących do tej parafii. Za Polaków uważał też wiernych należących do parafii w Czerniowcach zastępca przewodniczącego RR. W piśmie do pełnomocnika napisał: „katolików (według narodowości) – Polaków jest 699 osób […] przy czym w dokumentach urzędowych w rubryce «narodowość» uważani są za Ukraińców”. Próbując tłumaczyć przynależność narodową wiernych, przedstawiciel Rds.KR w Kijowie – K. Połonnik napisał do swego podwładnego – P. Kryżanowskiego, „że znaczna część szarogrodzkich katolików nie zna dobrze języka polskiego”.
W świetle danych urzędu pełnomocnika na terenie obwodu Winnickiego w 1949 r. było „49 642 modlących się katolików”, z tej liczby 11 856 Ukraińców (z których 30% było analfabetami).
W Winnicy zaś na 2500-3000 wiernych (tylu uczestniczyło w liturgii w dni świąteczne), według narodowości, Polaków było do 60%, a Ukraińców do 40%.
Według natomiast informacji pełnomocnika z tegoż samego roku przekazanej przełożonemu do Kijowa i sekretarzowi ds. propagandy w obwodzie, katolików w zarejestrowanych parafiach było 46 182 i w nie zarejestrowanych 3460.
Katolicy z parafii Czerniowce (około 2000) i parafii Komsomolsk (950) nie przyjęli pomieszczenia zastępczego w zamian za zabrane kościoły. Ponadto nie zarejestrowane były jeszcze wówczas parafie: Mańkowce (390), Berszada (500), Stary Pików (200), Pohrebyszcze (1700), Monasterzyska (685).
Słowo Polskie z: STUDIA POLONIJNE, T. 23. Lublin 2002, KS. JÓZEF SZYMAŃSKI, 12 lipca 2021 r.
