W jazłowieckim klasztorze sióstr Niepokalanek 10 grudnia zorganizowano spotkanie bożonarodzeniowe dla mniejszości polskiej, duchowieństwa i przyjaciół konsulatu z obwodu tarnopolskiego.
Słuchając kolęd w mistrzowskim wykonaniu chóru szkoły muzycznej w Trembowli i delektując się tradycyjnymi wigilijnymi potrawami, przygotowanymi przez kuchnię zgromadzenia, zgromadzeni na uroczystości goście przełamaliśmy się opłatkiem i złożyli świąteczne życzenia.
Jazłowiec jest jedną z najstarszych osad polskich na Podolu zachodnim. W 1406 król Władysław II Jagiełło nadał Jazłowiec staroście Dziersławowi Konopce, który przez naleganie wielkiego księcia litewskiego Witolda Kiejstutowicza oddał posiadłość Teodorykowi z Buczacza. W okresie I Rzeczypospolitej osadę zamieszkiwali również Ormianie, a miasto było siedzibą drugiego obok Lwowa biskupstwa kościoła ormiańskiego. W latach 1676-1684 Jazłowiec wchodził w skład Porty Osmańskiej. W 1708 w Jazłowcu, który był centrum namiesnictwa, znajdowały się cerkwie: p.w. Narodzenia Pańskiego, Świętego Mikołaja oraz Świętego Eliasza.
Zachowały się do dnia dzisiejszego ruiny twierdzy fortyfikowanej przez Jazłowieckich oraz stary polski cmentarz z kaplicą Błażowskich herbu Sas. Nad miasteczkiem do chwili obecnej góruje klasztor Sióstr Niepokalanek (założony w 1863 roku przez bł. Marcelinę Darowską), mieszczący się w pałacu zbudowanym w latach 1644-1659 przez hetmana koronnego Stanisława i jego syna Aleksandra. W 1766 ówczesny właściciel miasta król Stanisław August Poniatowski potwierdził nadane przez ojca i brata prawo względem posiadłości i powinności.
Obok klasztoru w 1863 r. utworzony został przez przełożoną Marcelinę Darowską zakład naukowo-wychowawczy dla dziewcząt. W jazłowieckim kościele św. Anny swą pierwszą mszę odprawił w 1894 roku Adam Stefan Sapieha, późniejszy kardynał. Od 1883 do 1946 roku w kaplicy Sióstr Niepokalanek znajdował się słynący łaskami posąg Matki Bożej Jazłowieckiej z białego marmuru. I wojna światowa przyniosła miastu znaczne zniszczenia z uwagi na czterokrotne przechodzenie przez nie linii frontu. Sam klasztor, będący przez pewien czas siedzibą austriackiego sztabu, mimo bombardowania lotniczego (w czasie którego zrzucono 14 bomb) nie został uszkodzony.
Podczas wyborów do Rady miejskiej w Jazłowcu na początku 1902 wybranych zostało 15 katolików (m.in. obaj proboszczowie) i 9 Żydów (w poprzedniej kadencji było 6 katolików i 18 Żydów).Zabytkowe centrum Jazłowca prawie całkowicie zostało zniszczone podczas ostrzału podczas ofensywy Brusiłowa w czerwcu 1916.
W okresie II Rzeczypospolitej (1920–1939) słynna już szkoła ss. Niepokalanek, znana w całym kraju jako „Jazłowiec”, składała się z liceum ogólnokształcącego oraz seminarium gospodarczego wraz z internatem.
Około 1929 Jazłowiec, miasto w powiecie buczackim, liczyło 1982 mieszkańców. W 1946 roku mieszkający w Jazłowcu Polacy oraz Siostry Niepokalanki zostali przymusowo wysiedleni na zachód. Klasztor przekształcono w sanatorium, które działało w jednym ze skrzydeł pałacu co najmniej do 2002 roku. Od 1999 roku w kaplicy (dawnej sali balowej pałacu, będącej za czasów ZSRR salą kinową) istnieje sanktuarium bł. Marceliny Darowskiej, znajduje się tu też wierna kopia posągu Pani Jazłowieckiej. Dawne plantacje winorośli, rosnące niegdyś na południowym stoku wzgórza pałacowego, zostały wyparte przez roślinność typu parkowego.
Na portalu pałacu (od strony parku) znajduje się łacińska sentencja Honestus rumor alterum est patrimonium („Dobra sława jest drugim dziedzictwem”). W tympanonie widnieje korona królewska oraz rodowe herby Poniatowskich i Czartoryskich, pod którymi umieszczono wizerunek Orderu Orła Białego.
Zamek w Jazłowcu istniał w XV wieku. Jego przebudowy dokonał Jerzy Jazłowiecki w latach 1550-1556 (kolejna przebudowa w latach 1575-1607). Po Jazłowieckich zamek przeszedł do Czuryłów, Wolskich, Bełżeckich, Odrzywolskich, a następnie został kupiony przez Koniecpolskich. W czasach świetności zamek nad Olchowcem był uważany za równie silną fortecę co Kamieniec Podolski. W 1672 roku poddał się Husseinowi baszy Adenu, w następnym roku po zwycięstwie chocimskim, przeszedł do Polski. W 1676 roku poddał się Ibrahimowi Szejtanowi paszy. W 1684 roku został odebrany Turkom, którzy na wiadomość, że wielki król i pogromca się zbliża, z zamku ustąpili. Część załogi zgłosiła się do służby królewskiej. Z początkiem XVIII wieku zamek przeszedł od Koniecpolskich do Lubomirskich, a w 1746 roku został nabyty w drodze kupna przez Stanisława Poniatowskiego – ojca króla Stanisława Augusta. W 2010 roku zamek przeszedł w prywatne ręce.
Grobowiec zakonny sióstr niepokalanek położony jest w zachodnim krańcu parku przylegającego do pałacu. Grobowiec w formie katakumb wbudowany jest w stok cypla utworzonego przez zakole potoku Jazłowczyka. Katakumby wybudowane na planie krzyża są miejscem pochówku sióstr niepokalanek zamieszkujących klasztor do 1946 roku. Na prawo od wejścia grób Błogosławionej Marceliny Darowskiej (1827-1911)
Kościół Dominikanów pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marуi Panny z lat 1589-1590 w stylu renesansowo-gotyckim. Fundator Mikołaj Jazłowiecki. Jednonawowy, z pięciobocznym prezbiterium i dwiema kaplicami po obu stronach nawy z XVII wieku. Funkcjonował jako świątynia do 1945 roku. Później mieścił się w nim radziecki magazyn wódki. Ocalały na sklepieniu prezbiterium fragmenty fresków, trzy renesansowe portale oraz fragmenty gotyckich i renesansowych detali. Dawniej znajdował się w nim nagrobek zmarłego w 1609 roku polskiego kompozytora Mikołaja Gomółki. Obecnie w ruinie.
Sergij Porowczuk za: KG RP w Łucku, 18 grudnia 2022 r.
