Fot. https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/doccontent?id=104890
Znacząca kolekcja gazet polskojęzycznych wydawanych na terenie współczesnej Ukrainy w latach 1880–2020 przechowywany jest w zasobach Działu Tworzenia i Wykorzystywania Zbiorów Gazetowych NBUW w Kijowie. Niektóre tytuły jednak stanowią jedyny egzemplarz poszczególnego numeru.
Właśnie polską jest pierwsza z gazet zachowanych w zasobach ВФВГФ wydawanych na terenie współczesnej Ukrainy – to Dodatek do Gazety Lwowskiej (Lwów, 1816). Każdy numer rozpoczynała prognoza pogody – temperatura powietrza, wiatr itp. Znaczną część materiałów stanowiły raporty rządowe (większość dotyczyła opisów poszukiwanych przestępców). W publikacji znalazły się również artykuły o tematyce ekonomicznej (w szczególności „Kurs banknotów i monet w Wiedniu”, „Kurs monet we Lwowie”, „Ceny handlowe we Lwowie”). Uwzględniono także prywatne wiadomości o przybyciu pewnych wybitnych osobowości do Lwowa, wynikach losowań loterii itp. Część materiałów została opublikowana w języku niemieckim.
„Gazeta Lwowska” (Lwów 1845) pod koniec roku zawierała szczegółowy przegląd artykułów, które znalazły się w bieżącym roku w rubrykach „Wiadomości lokalne”, „Wiadomości zagraniczne”, „Wiadomości” (z życia współczesnego), „ Wiadomości przemysłowo-handlowe” (z podziałem na podtytuły – „O handlu w naszym regionie”, „O handlu zagranicznym”, „Zarządzanie w kraju i w terenie”, „Koleje”, „W sprawach instytutów itp.”, „ W kwestii zdrowia” , „Różne”). Każdy numer tego wydania rozpoczynał się z krótkich tytułów zawartych w nim artykułów.
„Strażnica Polska” (Lwów, 1880) rozpoczynała swój numer od komunikatów rządowych. Nie brakowało również artykułów o sytuacji międzynarodowej i krajowej. Ukazywały się przemówienia polskich posłów w parlamencie Austro-Węgier, komunikaty z dziedziny gospodarki, wiersze, recenzje spektakli teatralnych. W jedynym numerze przechowywanym w funduszach DTWZG, w rubryce „Kronika”, znajduje się informacja o przybyciu do Lwowa profesora Uniwersytetu Kijowskiego Wołodymyra Antonowycza.
„Życie polskie” (Odesa, 1906) zaczynało numer od reklam. Ukazywała się również rubryka „Z życia towarzystw polskich”, wiadomości lokalne, wiadomości zagraniczne pt. «Korespondencje i listy». Publikowano też listy do redakcji.
„Lud Boży” (Kijow, 1909–1910) ukazywał się pod hasłem „Blagosławiony lud, którego Panem – Bóg jego” („Błogosławiony lud, którego panem jest Bóg”). Gazeta ukazywała się raz na tydzień. Numer zaczynał się od materiałów o długości dni, godzinie wschodu i zachodu słońca oraz kalendarzu kościoła rzymskokatolickiego. Z jednej strony gazeta zawierała informacje o lokalnych wiadomościach i sytuacji międzynarodowej, z drugiej strony nie brakowało materiałów związanych z życiem religijnym (o dekoracji kościołów, edukacji młodzieży, walce z pijaństwem). Wydanie miało dodatki: „Gazetka dlia dzieci”, „Nauka Wiary”, „Nasza Wieś”.
„Słowo Boże” (Kijów, 1909–1910) było także jednym z dodatków do gazety „Lud Boży”. Mieściły się tu tylko modlitwy i kazania religijne.
„Słowo polskie” (Lwów 1915) prezentowało na swoich łamach wiadomości międzynarodowe (w dużej części związane z wojną), wiadomości gospodarcze oraz recenzje spektakli teatralnych. Nie zabrakło również informacji o pogodzie, rozkładów jazdy pociągów oraz plakatów teatralnych.
„Dzennik Kijowski” (Kijow, 1910–1918) był jedną z wiodących gazet polskojęzycznych w Imperium Rosyjskim. Publikacja szeroko obejmowała zagadnienia polityki, gospodarki i kultury. W szczególności publikowali artykuły przeglądowe prasy rosyjskiej, zwracając szczególną uwagę na jej stosunek do kwestii polskiej.
Ogólną cechą polskojęzycznej prasy ukraińskiej przed 1917 r. jest brak wyraźnej orientacji ideologicznej. Jednocześnie w ZSRR nie mogło być innych gazet niż te, które podzielały ideologię partii rządzącej. Odpowiednio zmieniły się także polskojęzyczne gazety ukraińskie.
Już „Głos Komunisty” (Kijow, 1919) zawierał na swoich łamach apele „Niech żyje władza radziecka na Ukrainie” i „Niech żyje rewolucja światowa”, na pierwszej stronie nekrologi wybitnych osobistości sowieckich itp.
„Zołnierz polski” i „Zołnierz rewolucji” (Kijów 1920) zawierały m.in. pieśni marszowe żołnierzy, wiersze o nich, opowiadania o ich życiu itp.
W latach 30. przez pewien czas ukazywały się na Ukrainie gazety w językach mniejszości narodowych. Jedną z nich była „Marchlewszczyzna radziecka” (Marchlewsk, 1932). Gazeta miała taką samą koncepcję, jak ukrainojęzyczne gazety okręgowe. Mówił o zbiorze zbóż, realizacji planów kolektywizacji itp. W ogłoszeniach pojawiła się jednak informacja o przyjęciu do Polskiego Instytutu Pedagogicznego im. Dzierżyńskiego w Kijowie wraz z opisem zasad przyjęć oraz szczegółowym wykazem specjalności i kierunków.
Lidia Baranowska za: http://www.nbuv.gov.ua/node/5399, 14 lipca 2022 r.
