22 stycznia pod krzyżem powstańców w Twierdzy Kijowskiej odbyły się obchody 159. rocznicy wybuchu powstania styczniowego.
Przypomnę, że w tym dniu w 1863 r. ogłoszono manifest Tymczasowego Rządu Narodowego, który wzywał wszystkich mieszkańców dawnej Rzeczypospolitej „bez różnicy wiary i rodu, pochodzenia i stanu” do walki z Imperium Rosyjskim.
Powstanie na Prawobrzeżu rozpoczęło się dopiero 26 kwietnia, a jego centrum miał być Owrucz, ale rosyjska policja wiedziała o planach podziemia. Dlatego, kiedy w nocy 27 kwietnia słabo uzbrojony oddział powstańczy, składający się ze 150 mężczyzn, głównie studentów, wyruszył z Kijowa w kierunku Owrucza, ddziały rosyjskie, które dwukrotnie przewyższały liczebnie powstańców, wyprzedziły ich w Borodiance i całkowicie rozbiły. Tylko 30 osobom pod wodzą Romualda Olszańskiego udało się uciec. W pobliżu wsi Wierzcholesie 15 maja oddział ten został otoczony i zniszczony.Olszański najpierw został skazany na ciężkie roboty, ale później zamieniono wyrok na rozstrzelanie, który został wykonany w Twierdzy Kijowskiej.
Powstańcy liczyli na pomoc chłopów ukraińskich, dla których m.in. wydali „Złotą Hramotę”, dzięki której mogli oni liczyć na ziemię. Między innymi Tadeusz Rylski, ojciec pisarza Maksyma Rylskiego – próbował wyjaśnić chłopom ten dokument. Jednak oni postrzegali powstanie jako „pańskie” i nie tylko nie przyłączali się do niego, ale często zdradzali i działali przeciwko powstańcom.
W Twierdzy Kijowskiej znalazło się około 3100 powstańców. W 1863 r. w jego murach rozstrzelano dowódców oddziałów: wspomnianego już Romualda Olszańskiego, Władysława Tadeusza Rakowskiego, Płatona Krzyżanowskiego, Adama Drużbackiego, Adama Żeleńskiego i Władysława Ludwika Padlewskiego.
22 stycznia 2022 r. Zastępca Ambasadora RP Michał Gergon, Konsul RP w Kijowie Dorota Dmuchowska, Zastępca Attache Obrony Agnieszka Malczewska oraz Dyrektor Instytutu Polskiego w Kijowie Robert Czyżewski złożyli kwiaty i zapalili znicze pod murem z tablicami pamiątkowymi w języku polskim i ukraińskim.
Tego samego dnia Ukraina obchodziła Dzień Jedności, wydarzenie, które miało miejsce w Kijowie w 1919 r., kiedy Ukraińska Republika Ludowa i Zachodnioukraińska Republika Ludowa zostały oficjalnie zjednoczone. Z historii pamiętamy, że już wtedy walka wyzwoleńcza Ukraińców z nowym imperium bolszewickim zakończyła się klęską. Głównie dlatego, że większość Ukraińców nie poparła rządu URL. Powstanie styczniowe upadło podobnie z powodu obojętnej postawy dużej części obywateli.
Dzisiejsza sytuacja przypomina rok 1919: gdy u naszych bram stał wróg (taki sam jak wtedy), i teraz tylko od nas będzie zależeć, czy znajdziemy w sobie mądrość jednoczenia nie tylko w słowach. Być może też, zjednoczyć się trzeba, nawet na poziomie międzynarodowym, ponieważ samotnych, jak uczy historia, nasz wspólny wróg nas zwycięży.
Dmytro Antoniuk, mw, 26 stycznia 2022 r.
