Miasto Nieżyn leżące niedaleko Czernihowa jest bez wspomnień i pewnej sławy historycznej.
Sława jego poczęła się mianowicie kiedy zamieniony został na gród pułkowy kozacki, a jeszcze bardziej gdy Bohdan Chmielnicki obdarzył przywilejem wolnego handlu osiadłych w nim kupców greckich, których obrol
Nieźyn (początkowo Nizien, od nizkiego położenia) leży w ziemi czerniechowskiej, a zatem był jednym z najbardziej oddalonych punktów Rzeczypospolitej. Początek jego sięga głębokiej starożytności słowiańskiej. Nestor wspomina o nim pod r. 1078 pod nazwą Nieżatyna. Sława jego poczęła się mianowicie, odkuci zamieniony został na gród pułkowy kozacki, a jeszcze bardziej gdy łłoh-dan Chmielnicki obdarzył przywilejem wolnego handlu osiadłych w nim kupców greckich, których obrót szybko się rozwinął.
Od czasu organizacji Kozaczyzny, Nieżyn zaczyna być częścićj wspominany po różnych kronikach, jako jeden ze znaczniejszych grodów tej rycerskiej ludności, mianowicie zaś, gdy w r. 1514 hetman kozacki książę Eustachy Rożyński utworzył i w Nieżynie, jako pułkowym grodzie, osadził dwadzieścia pułków kozackich, wybranych z kurzeni i okolic, Bohdan Chmielnicki, za przykładem Rożyńskiego, dzieląc Ukrainę na pułki, ulokował także pułk i w Nieżynie, gdzie za świadectwem historyka Koniskiego, pod ówczesnym pułkownikiem Prokopem Szumienką, znajdowało się już 1,200 Kozaków rejestrowych, nie licząc innych mieszkańców miasta.
Pod ten czas Nieżyn był porządnie ufortyfikowany i miał na swym czele magistrat, złożony z członków wybieralnych przez gminę, pod przewodnictwom wójta, którego mianowanie zależało od samego króla. Władza tego magistratu rozciągała się do wszystkich mieszkańców pod względem sądowym i finansowym, na zasadach prawa magdeburskiego. Prawo to, którym podówczas rządziła się większa część miast ukraińskich, stwierdzone jest jedynym pisanym zabytkiem urzędowym, jaki pozostał kozaka Złotarenki, któremu hetman zaporozki Brzuchowiecki głowę ściąć rozkazał. Nareszcie w r. 1668 roku srodze ucierpiał za to, iż sławił opór wprowadzeniu nowo kreowanego zwierzchnika, i od lego czasu zszedł już do sfery zwyczajnego powiatowego miasta, aż założenie liceum nowego dodało mu blasku.
Nieżyn obfituje w cerkwie, których ma dziś 21, po większej części murowanych, pośród domostw drewnianych w ogóle, z wyłączeniem kilku znaczniejszych, pomiędzy którymi, rozumie się, najświetniejszym jest liceum. Szczyci się on oprócz tego urodzeniem Stefana Jaworskiego, patriarchy, któremu dawna akademia kijowska przyznała tytuł: poeta laurealus.
Słowo Polskie za: Tygodnik Ilustrowany (listopad 1861 r.), 6 sierpnia 2020 r.
