Źródło: Centrum Historii Winnicy dla Walerego Franczuka
Łącznie w latach 1835-1914, z pominięciem, rzecz jasna, lat za które brak ksiąg metrykalnych, w parafii winnickiej zmarło 11388 osób, z których 8442 osoby znalazło swoje miejsce ostatniego spoczynku na cmentarzu „za miastem”.
Średnio w parafii winnickiej umierało w tym okresie około 160 osób rocznie, z czego na cmentarzu „za miastem” chowano 119 osób, czyli w przeliczeniu procentowym około 74 %. Rzecz jasna, liczba zmarłych w poszczególnych latach nie była ta sama. Najwyższe wskaźniki śmiertelności były w latach 1848 i 1855, w których odnotowano wybuchy epidemii cholery. Wówczas umarło 303 i 337 osób odpowiednio, z czego 203 i 263 osoby pochowano na winnickim cmentarzu.
Najniższy wskaźnik śmiertelności na terenie parafii mamy dla 1856 roku, następującego po roku, kiedy odnotowano najwięcej zgonów. Wówczas umarło 100 osób. Jeżeli chodzi o najmniejszą liczbę pochowanych na cmentarzu winnickim, to wynosi ona 74 osoby w 1895 roku. Jeżeli chodzi o procentowy udział pochowanych na cmentarzu „za miastem” wobec liczby zmarłych w parafii, to największy wskaźnik mamy dla roku 1911, stanowiący 91,66%, najmniejszy zaś dla roku 1895 – 59, 2%.
W okresie lat 1915-1917, jak zaznaczono powyżej, nie sposób prześledzić dokładnych danych o liczbie pochowanych na cmentarzu „za miastem”. W ciągu tych trzech lat w parafii winnickiej zmarło 875 osób. Największy wskaźnik mamy dla roku 1917 – 338 osób, który o 1 osobę przewyższa rok 1855, czyli jest największym dla całego okresu lat 1835-1917, w którym mamy dokładne dane o zmarłych w parafii winnickiej.
Mimo to, że w l. 1915-1917 w zapisach pogrzebowych pomijano zazwyczaj miejsce pochówku, podjęliśmy próbę obliczenia osób, które na pewno miałyby spocząć w Winnicy.
Dla roku 1915 mamy dokładne dane odnośnie pochowanych osób poza Winnicą. Ich liczba wynosi 39 osób. W samej Winnicy umarło 162 osoby, spośród 298 zmarłych w całej parafii. Zatem, możemy przypuścić, że co najmniej 54% od ogólnej liczby zmarłych spoczęło na winnickiej nekropolii. Największy zaś wskaźnik procentowy dla tego roku może stanowić 87%, jeżeli będziemy sądzić, że wszystkie osoby, w metrykach pogrzebowych których nie wskazano konkretnej miejscowości, zostały pochowane w Winnicy.
W 1916 roku w parafii winnickiej zmarło 239 osób. W przypadku 36 osób wskazano, że ich zwłoki złożono na cmentarzach w Biskupce, Telepeńkach, Jaroszówce, Chyżyńcach i Studenicy. W Winnicy wówczas zmarło 155 osób. Zatem, co najmniej 65 % zmarłych pochowano na cmentarzu „za miastem”. Największy zaś wskaźnik procentowy dla osób, które spoczęły na tym cmentarzu w tym roku może sięgnąć 85%.
W ostatnim 1917 roku, dla którego mamy dokładne dane o liczbie zmarłych w parafii, swoją wędrówkę ziemską ukończyły, jak wspomniano nieco wcześniej, najwięcej osób – 338. W tym roku w żadnym z przypadków nie zaznaczono konkretnego miejsca pochówku. W samej Winnicy zmarło 240 osób. We wsiach, gdzie znajdowały się inne cmentarze parafialne, odnotowano 41 zgonów. Zatem, jeżeli założymy, że wszystkich zmarłych w Winnicy i poza wsiami, posiadającymi własne cmentarze, pochowano na cmentarzu winnickim, to wskaźnik procentowy może sięgnąć 88%. Najmniejszym on będzie, jeżeli sądzić, że w Winnicy pochowano jedynie osoby, zmarłe na terenie miasta, z pominięciem podmiejskich wsi, lecz i wówczas będzie on spory, wynosząc 71%.
Jeżeli dołączymy do liczby osób zmarłych w parafii winnickiej w okresie l. 1835-1914, liczbę z okresu 1915-1917, to wzrośnie ona do 12263 osób. Natomiast, liczba osób pochowanych na winnickiej nekropolii, po uwzględnieniu liczby osób zmarłych w trzyletnim okresie wojennym w samej Winnicy, dla całego okresu 1835-1917 wyniesie 8999 osób. Jeżeli zaś uwzględnimy największy możliwy wskaźnik pochówków, uważając za pochowanych w Winnicy wszystkie osoby, które umarły w miejscowościach, gdzie nie było cmentarzy, ta liczba może wzrosnąć do 9201 osób.
Warto przypomnieć, że te liczby dotyczą jedynie 71 lat, za które zachowały się księgi metrykalne.
Spróbujmy jednak, szacunkowo rzecz jasna, obliczyć liczbę osób, które by mogły być pochowane w Winnicy dla okresu lat 1806-1917, czyli zaczynając od roku, w którym wiadomo, że cmentarz już funkcjonował. Jeżeli weźmiemy w rachubę najmniejszy wskaźnik – 100 osób, pochowanych w Winnicy w 1895 roku, to do znanej już summy wszystkich pochowanych, trzeba będzie dodać jeszcze 3800 osób. Zatem, ogólnie rzecz biorąc, liczba pochowanych na winnickim cmentarzu „za miastem”, według najskromniejszych szacunków, może wahać się w przedziale od 12800 do 13000 osób. Lecz, naszym zdaniem, ta liczba była znacznie większa, gdyż parafia winnicka w 1827 roku straciła na rzecz parafii strzyżawskiej 13 spośród swoich 49 miejscowości.
Dzieje cmentarza „za miastem” nie kończą się 1917 rokiem. Po nim nastąpiły lata, w których liczba zmarłych gwałtownie wzrosła.. Lecz, na razie, nie dysponujemy danymi odnośnie liczby osób, pochowanych w tym miejscu w okresie przed oficjalnym zamknięciem tej nekropolii w 1934 roku, służącej miejscem ostatniego spoczynku dla miejscowych katolików przez przeszło 150 lat.
Walery Franczuk, 04.11.17 r.
