Fot. https://culturemeter.od.ua/okkupant%D1%8B-sozhgly-muzej-y-kartyn%D1%8B-maryy-prymachenko-na-kyevshhyne-131900/
Od ponad 6 miesięcy trwa agresja rosyjska na Ukrainę, niszczone są szpitale, domy położnicze, szkoły, przedszkola i całe osiedla mieszkalne.
Według obliczeń Ministerstwa Kultury Ukrainy, ponad 460 zabytków kultury zostało już zniszczonych i uszkodzonych przez rosyjskie naloty i artylerię. Niestety liczba ta wzrasta z każdym dniem.
Wśród zniszczonych obiektów jest 145 obiektów kultu, ponad 105 bibliotek, Domów Kultury, teatrów, kin oraz około 80 pomników. Rosjanie bez skrupułów niszczą zabytkowe i unikatowe muzea i rezerwaty.
Najwięcej zniszczonych zabytków jest w obwodach charkowskim, donieckim, kijowskim, czernihowskim, ługańskim i sumskim.
Lokalne, centralne i regionalne władze starają się jak mogą ratować zabytki. Wiele pomników jest obecnie nakrytych materiałami ognioodpornymi, tarczami z metalu i workami z piaskiem, które mają chronić je przed zniszczeniem podczas ataków rakietowych.
Z Polski Ukraińcy otrzymali sprzęt do konserwacji ukraińskich zabytków, m.in. sprzęt przeciwpożarowy. Konsul Generalny RP we Lwowie wspomniała nawet, że Polska uruchomiła nawet specjalny program, który gromadzi fundusze na potrzeby ratowania ukraińskiego dziedzictwa kulturalnego.
Niektórym ukraińskim muzeom udało się przewieźć najcenniejsze eksponaty do bardziej bezpiecznych miejsc. Dla innych powstała specjalna Komenda Ratowania Dziedzictwa, której prace koordynuje UNESCO i inne organizacje międzynarodowe.
Niemniej jednak wielu strat nie udało się uniknąć. Są to m.in. Muzeum Kuindżi i Teatr Dramatyczny w Mariupoluoraz Święta Ławra Zaśnięcia NMP na Słobodziańszczyźnie – jedna z trzech największych prawosławnych ławr na Ukrainie oraz Iwankowskie Muzeum Historyczno-Krajoznawcze, w którym znajdowały się dzieła Marii Prymaczenko, artystki ludowej o randze międzynarodowej oraz drewniana cerkiew Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Żytomierzu.
Na początku maja podczas ostrzału bogoduchowskiego rejonu obwodu charkowskiego, rosyjskie wojsko celowo zniszczyło Narodowe Muzeum Literacko-Pamięciowe Hryhorija Skoworody. Pocisk wpadł na dach budynku – wybuchł pożar, ogień ogarnął cały gmach.
W 2022 roku, zgodnie z decyzją UNESCO, świat obchodzi 300-lecie Hryhorija Skoworody. W związku z tym w muzeum przeprowadzono prace restauracyjne i zaplanowano imprezy na dużą skalę. Zniszczenie muzeum wywołało oburzenie na dużą skalę w sieciach społecznościowych. Coraz częściej słychać wezwanie do wyłączenia Rosji z UNESCO i organizacji dbających o dziedzictwo kulturowe.
Obecna rosyjska agresja zbrojna na Ukrainę to nie tylko ludobójstwo na obywatelach europejskiego kraju, ale także niszczenie obiektów infrastruktury cywilnej, a zwłaszcza niszczenie zabytków kultury i sakralnych przy pomocy różnego rodzaju broni i lotnictwa. Korzenie tego zjawiska mają podłoże historyczne – od lat 20 ubiegłego wieku sowiecki rząd komunistyczny z centrum dowodzenia w Moskwie barbarzyńsko niszczył dobra kulturowe narodu ukraińskiego i innych kultur na terenie kraju nad Dnieprem, a z podobnych metod dzisiaj korzystają nowocześni okupanci z Rosji.
Niszczenie obiektów sakralnych i zabytków architektury na Ukrainie, Rosja rażąco łamie wiele umów międzynarodowych dotyczących ochrony dziedzictwa kulturowego, w szczególności Konwencję Haską o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego.
W połowie marca Komitet UNESCO ds. Ochrony Dziedzictwa Kulturowego w razie konfliktu zbrojnego przyjął deklarację wzywającą Rosję do wykonania zobowiązań wynikających z Konwencji Haskiej, przyjętej w roku 1954 i do ratyfikowania w jej ramach Drugiego Protokołu, a także powstrzymać wszelkie formy rabunku, sprzeniewierzenia i wandalizmu skierowane przeciwko ukraińskim wartościom kulturowym, powstrzymać się od ich rekwizycji i wywożenia z terenu Ukrainy.
I jeśli po wszystkich apelach, prośbach i ostrzeżeniach najwięksi barbarzyńcy XXI wieku nadal będą kontynuowali niszczenie zabytków o znaczeniu światowym i należącej do spuźcizny międzynarodowej, to rzeczą naturalną jest pozbawienie Rosji statusu członka UNESCO. Dla krajów-agresorów niema miejsca w tej międzynarodowej organizacji międzyrządowej.
Filip Wujek, 31 sierpnia 2022 r.
