Kościół w Murafie. Widok od tyłu. Fot. Wikipedia
W latach 50-ch ubiegłego wieku w pomoc duszpasterską kapłanom katolickim na terenie obwodu winnickiego włączali się również kapłani greckokatoliccy.
„Trzeba zauważyć – napisał pełnomocnikom przedstawiciel władz komunistycznych – że byli kapłani uniccy starają się opierać na księżach [rzymskokatolickich] i otrzymując od nich wsparcie, wspólnie dążą do ożywienia religijności w społeczeństwie”.
Szerokim echem wśród społeczności katolickiej odbiło się odsunięcie od pełnienia obowiązków duszpasterskich ks. W. Darzyckiego, kiedy to m.in. pod jedną ze skarg do wyższych instytucji partyjnych i państwowych podpisy złożyły 4783 osoby, które domagały się przywrócenia go do pracy duszpasterskiej w
Murafie.
W raporcie przygotowanym przez pracowników służby bezpieczeństwa w 1958 r. na terenie obwodu było 15 kościołów i 3 kaplice z około 30 tys. wiernych. Katolicy zamieszkiwali głównie Winnicę i 13 rejonów obwodu:
szarogrodzki, żmeryński, murowano-kuryłowiecki, chmielnicki, kopajgrodzki, komsomolski, tywrowski, barski, kryżopolski, tulczyński, ułanowski, czerniowiecki i czeczelnicki.
Budynki kultu mieściły się wówczas w „Winnicy, Barze, w rejonie żmeryńskim – 2, kryżopolskim – 1, kopajgrodzkim – 1, komsomolskim – 1, murowano-kuryłowieckim – 2, tulczyńskim – 1, tywrowskim – 1,
ułanowskim – 1, czeczelnickim – 1, szarogrodzkim – 2, chmielnickim – 2.
Władzom udało się też wówczas ustalić liczbę wiernych w poszczególnych kościołach: Bar – 2500 wiernych, Winnica – 4000, Żmerynka – 1100, Brahiłów – 400, Gorodkówka [Miastkówka] – 1500, Łuczyniec – 1700, Mołczany – 800, Listopadówka – 1000, Snitków – 1200, Wierzbowiec – 2000, Kopijówka – 700, Krasne – 1300, Skarżyńce – 700, Czeczelnik – 2150, Żdanowo [Murafa] – 6200, Szarogród – 4000, Tereszpol – 500, Chmielnik – 1800138.
Ponadto w rejonie czerniowieckim w nie zarejestrowanej, czyli nielegalnej wspólnocie parafialnej
było 2700 wiernych. Nie bez wpływu na stan i sytuację Kościoła katolickiego, liczbę parafii i duchowieństwa pozostawała osoba pełnomocnika ds. eeligii w obwodzie.
Dotychczas pełniący tę funkcję I. Szumkow został zastąpiony przez P. Kryżanowskiego, który od chwili objęcia urzędu zajął bardzo nieprzychylne stanowisko wobec Kościoła i religii. Od początku mobilizował on władze m.in. do wydawania artykułów, broszur, wygłaszania prelekcji ukazujących destrukcyjny wpływ
katolicyzmu na Ukrainie oraz destabilizującą działalność duchowieństwa. Publikowane wówczas z jego inicjatywy w prasie krajowej i regionalnej artykuły omawiały szkodliwość katolicyzmu i propagowały wzmocnienie walki ideologicznej z nim.
Częste informacje przekazywane wówczas organom partyjno-państwowym o coraz liczniejszym udziale katolików w liturgii, w życiu sakramentalnym, a przede wszystkim o angażowaniu się dzieci i młodzieży w
działalność Kościoła katolickiego mobilizowały go do powyższych działań.
On też krytycznie ocenił działalność swoich poprzedników na tym urzędzie. W raporcie do przełożonych napisał:
[…] należy zauważyć, że rejestracja kościołów została puszczona na żywioł, bez uwzględnienia geografii ich rozmieszczenia i liczby wiernych, np. w Żmerynce jest kościół i w dwóch wioskach: Brahiłowie i Krasnem, które są oddalone od Żmerynki 12 km, tak je zarejestrowano. Zrozumiałe, że wystarczający był jeden kościół. W Szarogrodzie zarejestrowano bardzo duży kościół i we wsi Żdanowo [Murafie], która jest 12 km od Szarogrodu, także kościół. Dlaczego tam dwa kościoły? Niedaleko we wsi Dzierżanówka również zarejestrowano kościół, w Chmielniku zaś jest pusty.
Rejestrowano tak jak chcieli tego wierni. Podobny charakter miała jego (pełnomocnika) informacja wyrażona w raporcie do przedstawicieli władz partyjnych, gdzie napisał: „Większość kościołów do 1941 r. była przez wierzących zamknięta, ale w okresie tymczasowej okupacji […] polscy klerykałowie odnowili działalność wielu kościołów i dlatego ich liczba się zwielokrotniła. Od 1941 r. do 1958 r. na terenie obwodu było zamkniętych 25 kościołów”. Musiał on wówczas również przyznać, że: „Umiejscowienie kościołów, ich liczba nie zaspokajają religijnych potrzeb katolików, wywołują niezadowolenie, a nawet wypadki religijnych demonstracji”.
Słowo Polskie za: STUDIA POLONIJNE, T. 23. Lublin 2002, KS. JÓZEF SZYMAŃSKI, 4 października 2021 r.
