(Śp. Kanonik gremialny Ks. Jan Ścisławski (*1842 – †1910), jako proboszcz kościoła św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Petersburgu w roku 1905. Foto w „Tygodnik ilustrowany”, № 32, 30 lipca/12 sierpnia, str.595.)
Coraz więcej i więcej publikuje się sporo nowych i dość ciekawych materiałów, dotyczących życia i działalności duszpasterskiej kapłanów, pochodzących z terenów Podola i Wołynia.
Przyciągają oni nasz wzór na pewno dla tego, że ich losy są ściśle związane z czasem ostrych prześladowań duchowieństwa oraz osób świeckich pochodzenia polskiego w czasach Imperium Rosyjskiego.
W sposób bardzo szczegółowy dołączyła się do powstania i rozpowszechnienia takich prac katolicka gromada Polaków w Petersburgu (Internet encyklopedia „polskipetersburg.pl”).
Wyżej wymieniona Encyklopedia zawiera w sobie różne artykuły, pomagające zachować pamięć o wybitnych i dostojnych duszpasterzach wieku ubiegłego.
Jeden z takich artykułów powiada nam o życiu śp. Ks. Jana Ścisławskiego. Autorstwo artykułu w 2020 r. (od 30.04) należy Dr. hab. P. Irenie Wodzianowskiej – Adiunktowi w Katedrze Historii i Historiografii w Europie Wschodniej Instytutu Historii KUL.
Biorąc pod uwagę takie rozmaite źródła jak: Polski słownik bibliograficzny, różne pamiętniki i dokumenty administracyjne kościoła Św. Katarzyny w Petersburgu, a także dane z Archiwum Krakowskiej Prowincji Zakonu Karmelitów Bosych, państwowych Archiwów w Żytomierzu, Chmielnickim i RGIA (Российский Государственный Исторический Архив), Dr. hab. Pani Irena Wodzianowska przedstawia życiowy los urodzonego w chmielnickim obwodzie na Podolu – księdza Jana Ścisławskiego. Z czego dowiadujemy się o następnym:
Lata młodzieńcze i pierwsze probostwo
„Urodził się w 1842 r. w Letniowcach, w powiecie uszyckim na Podolu (od roku 1826 Nowa Uszyca, ukr. Нова Ушиця w obwodzie Chmielnickim), w polskiej rodzinie Edwarda Ścisławskiego.
Początkowe nauki pobierał w domu, a następnie kształcił się w Kamieńcu Podolskim.
Tu też wstąpił do miejscowego seminarium duchownego. Po jego ukończeniu w roku 1865 otrzymał święcenia kapłańskie z rąk biskupa kamienieckiego Antoniego Fijałkowskiego (1797-1883).
Przez 13 lat pracował w Murafie (powiat Jampolski) jako wikary, a następnie jako proboszcz. W tej obszernej placówce, liczącej około 5 tysięcy parafian, zyskał miłość i zaufanie wiernych.
Pracy na Podolu nie przerwało toczące się przeciwko niemu od 30 stycznia do 16/29 grudnie 1898 roku pierwsze śledztwo, wywołane oskarżeniem o wygłoszenie kazania, zawierającego „treści polityczne”.
Dozór policyjny i więzienie w Zasławiu.
W 1879 r. nad Ścisławskim został ustanowiony dozór policyjny, następnie oskarżono go za odprawienie w dzień galowy zamówionych przez parafianina egzekwii zamiast uroczystej mszy za któregoś z członków rodziny panującej.
Zwolniony został wówczas z probostwa i umieszczony w klasztorze OO. Bernardynów w Zasławiu na Wołyniu, pełniącym funkcję więzienia dla duchownych. Spędził tam owocnie cztery lata, poświęcając się samokształceniu. Korzystał z bogatych zbiorów klasztornych oraz obszernej biblioteki dziedziców Zasławia książąt Sanguszków, których był tajnym spowiednikiem.
Opracowanie mgr Wiktoria Wiszniewska
Materiały dodatkowe Hr. Henryk Grocholski
Pomoc techniczna mgr Tadeusz Bury
Polskie Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe
im. Romana Damiana Sanguszki
12 stycznia 2021 r.
