Kościół pw. Św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Petersburgu, wiek XIX
Pod koniec listopada 1901 r. ksiądz Jan Ścisławski przyjechał do Petersburga i objął jako kanonik honorowy po ks. Erazmie Kazimierzu Kluczewskim (1831–1915) zarząd liczącej ok. 40 000 wiernych parafii przy Kościele św. Katarzyny Aleksandryjskiej, jednej z najliczniejszych w Imperium Rosyjskim.
O świątyni tej, między innymi, wiadomym jest ten fakt, że ostatni król Polski – Stanisław August Poniatowski – po swojej abdykacji i po śmierci carycy Katarzyny II, został zaproszony do Petersburga przez jej syna i następcę, Pawła I. Ostatnie miesiące życia monarcha spędził w stolicy Rosji, przy cesarskim dworze. Życie zakończył 1(12) lutego1798 roku w swojej petersburskiej siedzibie – Pałacu Marmurowym. Miejscem jego ostatniego spoczynku przez 140 lat była krypta w kościele Św. Katarzyny Aleksandryjskiej przy Newskim Prospekcie w Petersburgu. (Aut.)
„Nabożeństwu ksiądz Jan Ścisławski zawsze nadawał cechę uroczystości jak największej i po przybyciu do Petersburga już wiele zmian w tym kierunku zdołał zaprowadzić” („Kraj” 1902, nr 23).
Podobnie jak na poprzednich placówkach nawiązał liczne kontakty w kołach inteligencji i arystokracji. Za jego probostwa szkoły parafialne otrzymały od kuratora Petersburskiego Okręgu Naukowego zezwolenie na prowadzenie zajęć w jęz. polskim, litewskim i łotewskim według programu opracowanego przez historyka archiwistę prof. Stanisława Ptaszyckiego (1853–1933).
W czterech klasach niższych szkoły żeńskiej wykładano odtąd gramatykę i stylistykę jęz. polskiego, w wyższych zaś pełny kurs literatury polskiej. W szkole męskiej z kolei w programie klasy czwartej znalazł się zarys literatury polskiej XIX w.
Tu także znalazł czas dla młodzieży, gromadząc w swoim mieszkaniu studentów wyższych uczelni petersburskich, zarówno Polaków, jak i Rosjan, katolików i prawosławnych. Będąc dla nich ojcem duchownym i przyjacielem, wspomagał też finansowo. Uczestnicy tych spotkań podkreślali niezwykły talent księdza Ścisławskiego w pozyskiwaniu serc młodych ludzi. W jego mieszkaniu obstawionym regałami pełnymi książek nieomal we wszystkich językach europejskich toczyły się dyskusje. Zresztą jedynym zbytkiem, na jaki sobie zawsze pozwalał, jak wspominają mu współcześni, były książki, „i dziwne wrażenie robiła na tle wspaniałej (około 6000 tomów) biblioteki jego zszarzała, nieraz wytarta na łokciach suknia” (W. Kliger, Ksiądz Jan Ścisławski, s. 11).
Wśród tej młodzieży znalazł się także przyszły egzarcha Rosyjskiego Kościoła greckokatolickiego (1917) i błogosławiony Kościoła katolickiego (2001) Leonid I. Fiodorow (1879–1935), który pod wpływem Ścisławskiego się nawrócił.
Rzymskokatolickie Towarzystwo Dobroczynności.
Od 1903 r. Ścisławski wchodził też jako proboszcz w skład zarządu Rzymskokatolickiego Towarzystwa Dobroczynności przy kościele Św. Katarzyny (RzTD).
W 1905 r. w rozmowie z korespondentem warszawskiego „Tygodnika Ilustrowanego” (nr 32, s. 595) jako członek zarządu RzTD mówił: „Towarzystwo nasze jest katolickie, nie zaś polskie, choć ostatnimi czasy zachodzą w niem pewne przemiany, tak, iż na posiedzeniach zaczyna się zagospodarowywać mowa nasza, jako język obradowy”.
W tym okresie jednak ujawniła się zaawansowana cukrzyca, która doprowadziła ostatecznie do jego śmierci.
Prowadzenie ogromnej wielonarodowościowej parafii wymagało nie tylko wszechstronnych zdolności i taktu, ale również wiele wysiłku. Jako proboszcz Ścisławski stał na czele zarządu kościelnego parafii św. Katarzyny, która utrzymywała wówczas trzy szkoły oraz zarządzała nieruchomościami.
Obroty pieniężne stanowiły głównie wpływy z najmu kościelnych budynków wynoszące znacznie ponad 200 tys. rub. rocznie. Wzrosły one znacząco po przeprowadzonym w latach 1901–1903 remoncie tych nieruchomości oraz dzięki wdrażanym przez Ks. Ścisławskiego i Ks. Budkiewicza oszczędnościom.
W 1905 r. w 4-klasowej szkole męskiej (533 uczniów), 7-klasowym gimnazjum żeńskim (256 uczennice) oraz szkole elementarnej (200 uczniów) uczyło się łącznie 989 dzieci.
Wielorakie zaangażowanie – w dzieło misyjne, edukację, instytucje dobroczynne, wymagało żelaznej kondycji fizycznej, a ponad 60-letni wówczas kapłan coraz częściej zapadał na zdrowiu.
Ostatecznie jednak o jego odejściu zadecydował konflikt związany z wyborem kandydatów na syndyków parafii, co spowodowało odejście z funkcji proboszcza kościoła św. Katarzyny.
Opracowanie mgr Wiktoria Wiszniewska
Materiały dodatkowe Hr. Henryk Grocholski
Pomoc techniczna mgr Tadeusz Bury
Polskie Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe
im. Romana Damiana Sanguszki
21 stycznia 2022 r.
Kaplica Maltańska – kościół katolicki, należący kiedyś dla Zakonu Kawalerów Maltańskich, jest częścią Pałacu Woroncowa, w którym dziś mieści się Szkoła Wojskowa Suworowa. Jej architektem jest Giakomo Antonio Domeniko Quarengi, 1744-1800
Ks. Kanonik Jan Ścisłąwski , 1842-1910, jako nowo mianowany proboszcz kościoła Św. Katarzyny Aleksandryjskeij w Petersburgu. Fot. W „Życie i Sztuka”, dodatek do „Kraju” 1902, nr 23 z 7/20 czerwca. S. 264
Krypta kościoła pw. Św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Petersburgu, gdzie od 1798 r przez kolejne 140 lat znalazł swój spoczynek ostatni król Polski – Stanisław August Poniatowski. Stan obecny
