W 2016 roku przy wsparciu Konsulatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w Winnicy ukazała się książka „Polski Żytomierz: stulecie współpracy i porozumienia”. Autorem tej książki jest znany pisarz, historyk i etnograf, dziennikarz, fotograf i wydawca z Żytomierza.
Georgij Mokrycki: Wśród przedstawicieli narodowości europejskich, którzy od dawna mieszkają w Żytomierzu, miejsce czołowe zajmują Polacy. Z Polakami i Polskim Państwem Żytomierz ma dużo wspólnego. Wraz z powstaniem Państwa Polsko-Litewskiego Żytomierz jako największe miasto ukraińskiego Wołynia, czołowo reprezentował te ziemie historyczne na jego terenach i był w późnym średniowieczu drugim pod względem wielkości miastem po stołecznym Krakowie.
Żytomierz w XIX wieku był epicentrum Pierwszego i Drugiego Polskich Powstań, działały tutaj liczne polskie towarzystwa, kółka, drukarnia, grupa teatralna.
Z naszym miastem związane jest życie i działalność wielu wybitnych Polaków. Wśród nich – Antoni Andrzejowski, Tadeusz Borowski, Edward Galii, Karol Gejncz, Jarosław Dąbrowski, Wszewłod Zaderacki, Władysław Zaręba, Juliusz Zarębski, Józef August Iliński, Janusz Iliński, Apollo Korzeniowski, Józef Conrad, Józef Kraszewski, Wiaczesław Lipiński, Józef Mańkowski, Karol Majewski, Franciszek Michowicz, Franciszek Niepokólczycki, Gustaw Olizar, Ignacy Paderewski, Józef Piłsudzki, Anna Pustowojtowa, Edmund Różycki, Zygmunt Sierakowski, Apollo Skalkowski, Eligiusz Stawski, Leopold Sulerżycki, Zofia Tajber, Andrzej Fedukowicz oraz dziesiątki innych.
Polacy w Żytomierzu zasłynęli jako pracowici i wykształceni ludzie, którzy we wszystkich czasach byli częścią jądra inteligencji miasta, ozdabiając ukraińską rodzinę swoją samoistną historią i kulturą, podając nam przykład szlachetności i aspiracji do państwowości.
Książka została wydana na zamówienie Żytomierskiej Młodzieżowej Publicznej Organizacji „Zjednoczenia Szlachty Polskiej”.
Walentyna Jusupowa, 12.05.17 r.
