„Polska i Ukraina w latach 30-40. XX wieku. Nieznane dokumenty z archiwów służb specjalnych” – taki tytuł ma seria wydawnicza, której prezentacja odbyła się w Domu Polskim w Żytomierzu 27- lutego br. Seria powstała przy współpracy z archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Rzeczpospolitej Polski, Akademii Nauk Ukrainy oraz archiwum Służb Bezpieczeństwa Ukrainy.
Spotkanie prezentacyjne odbyło się z inicjatywy Konsulatu Generalnego RP w Winnicy reprezentowanego przez konsula Wojciecha Mrozowskiego. Na szczególną uwagę zasługują dwa tomy z tej serii :”Wielki Głód na Ukrainie 1932-1933” oraz „Wielki Terror. Operacja Polska 1937-1938”. Oba tomy są poświęcone wydarzeniom, które miały miejsce na Żytomierszczyźnie.
Seria wydawnicza podejmuje bardzo trudny temat nie rzadko trudnych relacji między Polską i Ukrainą. Fakt, że owe spotkanie odbyło się właśnie na terenie Żytomierza jest o tyle bardziej znaczące, bo właśnie na terenie ziemi Żytomierskiej mieszka największy odsetek Polaków na Ukrainie.
W spotkaniu prezentacyjnym wzięli udział pracownicy Instytutu Pamięci Narodowej: dr Jerzy Bednarek z oddziału Instytutu w Łodzi Joanna Karbarz – Wilińska z oddziału w Gdańsku, Marcin Majewski – Kierownik Samodzielnej Sekcji Badań Archiwalnych i Edycji Źródeł IPN w Warszawie oraz dr Siergiej Kokin, zastępca naczelnika archiwum Służby Bezpieczeństwa Ukrainy.
Dr Jerzy Bednarek wyjaśnił zebranym struktury oraz motywy działania Instytutu Pamięci Narodowej. Pan doktor przypomniał również o znaczeniu polskiego Instytutu Pamięci Narodowej, jako największej tego typu organizacji w Europie, posiadającej największe przywileje wśród wszystkich podobnych instytucji na terytorium innych byłych krajów dawnej demokracji ludowej.
Pan Marcin Majewski przedstawił ocenę coraz bardziej przyjacielskich relacji łączących instytucje archiwalne zarówno Polski jak i Ukrainy. Przytoczył również szereg przykładów omawiających w jaki sposób ta współpraca pomogła rodzinom wielu zaginionych Polaków w odkryciu tajemnicy zaginięcia i śmierci ich bliskich.
Spotkanie prezentacyjne skupiało się jednak głównie na omówieniu licznych tomów wyżej wymienionej serii, opartej na edycji materiałów źródłowych z archiwów Służb Specjalnych. Osiem tomów serii wydawniczej jest wynikiem ścisłej polsko-ukraińskiej współpracy.
Omawia już istniejące zdarzenia, ale i odsłania do tej pory nieznane fakty historyczne.
Pierwszy tom serii dotyczy polskiego podziemia w latach 1939-1941. Drugi tom skupia się na przesiedleniach Polaków z Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej do ówczesnej Polski w roku 1944. Trzeci tom serii ponownie omawia polskie podziemie, uzupełniając informacje z tomu pierwszego. Tematyką czwartego tomu są wydarzenia na Wołyniu i Galicji podczas II Wojny Światowej. W tomie piątym można przeczytać o trudnej tematyce akcji Wisła i o losach jej uczestników. Tom szósty opowiada o Operacji Sejm, przeprowadzonej przez sowieckie organy bezpieczeństwa, rozpoczętej w 1943 na Ukrainie. Operacja ta wymierzona była w polskie podziemie. Tom siódmy – to już wspomniany Wielki Głód na Ukrainie. Opisuje wydarzenia lat trzydziestych na Ukrainie. Skupia się na losach polskiej mniejszości na terytorium sowieckiej Ukrainie. Ostatni tom „Wielki Terror. Operacja Polska 1937-1938” zawiera dokumenty, pochodzące z archiwów Służby Bezpieczeństwa Ukrainy. Dotyczą one rozkazów NKWD, nakazujących aresztowania Polaków, zamieszkujących sowiecka Ukrainę.
W prezentacji uczestniczyli wykładowcy oraz studenci Żytomierskiego Uniwersytetu Państwowego im. Jana Franki, przedstawiciele Polonii Żytomierszczyzny a także duchowieństwo.
Tego typu spotkania udowadniają, że prawda nigdy nie zostanie zapomniana, tak samo, jak i pamięć o tych, którzy przez niesprawiedliwość cierpieli najbardziej. Cieszyć powinno również i to, ze dążenia do ustalenia prawdy są silniejsze niż gry polityczne oraz różnice kulturowe.
Tymon Ostrouch,
Wideo, zdjęcia – Krystyna Bej, Alina Zielińska, Irena Rudnicka
Zdjęcia z prezentacji
{morfeo 273}
oraz wideo
{youtube}YSw8JZZJoSw{/youtube}
