Pałac Potockich w Kuryłowcach. Fot.: http://sergekot.com
Podolski Luwr, najbardziej nietypowa forteca na Ukrainie – te i inne ciekawostki kryje przed turystami miejscowość Murowane Kuryłowce, o której więcej można dowiedzieć się z Wielkiego Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego.
Kuryłówce nad rz. Żwanem – miasteczko położone przy trakcie pocztowym z Kamieńca do Mohylowa, od Uszycy wiorst 26, od Mohylowa 40, od Żmerynki 70 wiorst, na pograniczu powiatu mohylowskiego, w par. katolickiej Wierzbowiec. Masteczko pięknie usytuowane, mieszkańców do 1500, cerkiew pod wezwaniem Najświętszej Panny licząca 2037 parafian i 47 dz. ziemi, domów mieszkalnych 534.
Fabryka mączki cukrowej od 1842 roku, piękny, obszerny pałac na wzór Luwru zbudowany, ogród ozdobiony kaskadami i oranżeriami.
W rozdole ciągnącym się za pałacem znajdują się fundamenta ogromnego zamku, budowanego bez wapna, z wielkich kamieni, przypominającą cyklopejską konstrukcję (w jednym kamieniu jest wydrążenie, a w drugim rodzaj czopa i tym sposobem związane). Podobnego muru nigdzie w kraju nie spotykamy.
Parafia katolicka do Wierzbowca, poczta do stacji Równa. Kamień młyński. Jest tu urząd gminny, do którego należy: Kuryłówce, wsie: Skazińce, Dereszowce, Popuwce, Perekoryńce, Zytniki, Bachtyn, Bachtynki, Nowosiołka i Petrymany.
Kuryłowce założone przez możną podolską rodzinę Czuryłów, nazywały się pierwotnie Czuryłowce, z czasem zmieniły nazwę na Kuryłówce. R. 1493 miały 9 domów mieszkalnych. W końcu ostatniego stulecia posiadali je Kosakowscy; ostatnią właścicielką z tego rodu była Katarzyna z Potockich Kossakowska, kasztelanka, znana z cnót obywatelskich, nauki i dowcipu.
Po rozbiorze kraju Katarzyna Kossakowska nie chciała wrócić do majątków swoich, uległy więc rosyjskiej konfiskacie, a później dopiero cesarzowa Katartyna II ta wstawieniem się Zubowa oddała je Komarom, którzy znacznie je przyozdobili. Aleksander Komar sprzedał je admirałowi Cichaczowu.
Słowo Polskie na podstawie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego, Tom IV, 06.06.17 r.
