W publikacji „Ukraińscy emigranci polityczni w życiu naukowym, kulturalnym, społecznym i gospodarczym w II RP” dr. Aleksander Kolanczuk bada los ukraińskich działaczy, byłych żołnierzy Ukraińskiej Republiki Ludowej, członków rządu URL, urzędników państwowych instytucji (centralnych i lokalnych), a także pisarzy, artystów, uczonych i zwykłych ludzi, dla których Polska po 1920 roku stała się nową ojczyzną.
Z ich biografii dowiadujemy się nie tylko w jaki sposób oni trafili do Polski, ale także o tym, jak żyli i pracowali w kraju, a nawet o tym, jak trudno było im założyć rodzinę i ożenić się.
W książce „Ukraińscy emigranci polityczni w życiu naukowym, kulturalnym, społecznym i gospodarczym w II RP” umieszczono 165 biografii Ukraińców, którzy wnieśli swój wkład w polską naukę, kulturę, ekonomię, politykę, życie publiczne i obronę polskiej państwowości.
Autor zaznacza, że od maja do listopada 1920 rzekę Zbrucz przekroczyło około 40 tysięcy ukraińskich żołnierzy i cywilów. Dla niektórych z nich Polska była tylko „przystankiem” – po pewnym czasie dalej wyruszyli do Francji, Czechosłowacji i innych krajów Europy Zachodniej. Lecz ci, którzy pozostali w Polsce, pozostawili po sobie widoczny ślad w życiu społecznym, gospodarczym i politycznym.
Kiedy 1 września 1939 roku rozpoczęła się niemiecka inwazja na Polskę, byli żołnierze armii URL znów chwycili broń i razem z innymi obywatelami Drugiej Rzeczypospolitej walczyli z nazistami i czerwonymi okupantami.
Jednym z takich przykładów jest były generał armii URL Pawło Szandruk, dowódca 29. Polskiej Brygady, który uchronił ją przed zniszczeniem. Pawła Szandruka po niewoli niemieckiej Władysław Anders uhonorował najwyższym polskim odznaczeniem wojskowym „Virtuti Militari”.
W publikacji dowiemy się m.in. o Modeście Lewickim, współzałożycielu i dyrektorze Ukraińskiego Instytutu Naukowego w Warszawie, Petro Megyce, Wiktorze Kuszczu, współorganizatorze i przewodniczącym Komisji Rewizyjnej Ukraińskiego Towarzystwa Historyczno-Historycznego w Kaliszu, Siergiju Sologubie, dyrygencie chóru. Im Mykoła Łysenki. Wśród działaczy wojskowym dowiemy się o generale URL M. Bezruczce, gen. Pawle Szandruku, prof. Iwanie Ogijenko, pośle na Sejm RP Stepanie Skrypnyku.
Przedmowę do tekstu przygotował członek Polsko-Ukraińskiego Forum Partnerstwa przy Ministerstwie Spraw Zagranicznych RP, dyrektor Południowo-Wschodniego Instytutu Naukowego w Przemyślu dr. Stanislaw Stępien.
Recenzenci prof. dr. hab. Jan Jacek Bruski (Uniwersytet Jagielloński), prof. hab. dr. Jan Pisuliński (Uniwersytet Rzeszowski).
Sergij Porowczuk, 8 stycznia 2019 r.
