Fot. http://torun.naszemiasto.pl
Stanisław Skalski – podporucznik pilot lotnictwa wojskowego II RP, major pilot Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie, Royal Airce Force wing commander, generał brygady pilot Ludowego Wojska Polskiego, as myśliwski okresu II wojny światowej o najwyższej liczbie zestrzeleń wśród polskich pilotów.
Dzieciństwo Stanisława Skalski minęło w Dubnie pod Równem na Wolyniu. Duży wpływ na kształtowanie charakteru i indywidualności młodego Stanisława miało wychowanie rodzinne i szkoła. W Dubnie Skalski ukończył szkołę podstawową, a następnie w latach 1925-1933 uczył się w prawdziwym gimnazjum im. Stanislawa Konarskiego (obecnie Dubenskie liceum nr 1).
Skalski uczył się chętnie i dobrze, dużo czytał. W 1933 roku ukończył szkołę średnią i próbował zapisać się do Szkoły Oficerów Sił Powietrznych w Demblinie, ale ze względu na bardzo młody wiek nie został przyjęty. W tej sytuacji postanowił wstąpić do Politechniki Warszawskiej, a po pewnym czasie do prywatnej Szkoły Nauk Politycznych w Warszawie, gdzie do znajomości języka rosyjskiego, dodał znajomość języka angielskiego i francuskiego.
W czasie II wojny światowej ta wiedza była dla niego niezwykle przydatna. Jednocześnie, będąc zafascynowanym lotnictwem, Stanislaw zostaje członkiem aeroklubu na Mokotowie, gdzie spędzał większość swojego wolnego czasu. W roku u 1938 Skalski ukończył Szkołę Lotniczą w Demblinie i Wyższą Szkołę Lotniczą w Grudziądzu. Następnie służył w 4. pułku obrony powietrznej w Toruniu. Brał udział w wojnie polsko-niemieckiej (wrzesień 1939 r.) jako dowódca 142. dywizjonu myśliwców.
Był najskuteczniejszym polskim pilotem w kampanii wrześniowej zestrzelił 5 niemieckich samolotów. 17 września 1939 r. wraz z resztą armii przeniósł się na terytorium Rumunii. Dotarł do Francji, a w styczniu 1940 r. został skierowany do Wielkiej Brytanii.
Jesienią 1940 r., za sterami brytyjskiego samolotu brał udział w bitwie powietrznej o Wielką Brytanię, a od lutego 1941 r. przeprowadzał misje bojowe na terytorium okupowanej Europy. Następnie dowodził jednostkami lotniczymi w armii brytyjskiej, stacjonującymi w Tunezji i na Malcie.
W lutym 1943 r. Skalski dołączył do Polskiego Zespołu Bojowego, który w marcu-maju 1943 r. działał w Afryce Północnej i stał się znany jako „Cyrk Skalskiego”. W tym czasie zestrzelił 3 samoloty wroga. 24 czerwca przypisano mu niesamowitą akcję – dwóch niemieckich napastników, których zaatakował, zderzyło się ze sobą i spadło na ziemię. Ogólnie rzecz biorąc, według oficjalnych statystyk zestrzelił 18 samolotów wroga (kolejne 2 – w grupie i 2 – prawdopodobnie). Sam został dwukrotnie zestrzelony (i po raz drugi uciekł, otrzymując poważne oparzenia).Następnie uczył w High School of Defense w Fort Livienworth (USA), po czym powrócił do służby w brytyjskich siłach powietrznych.Otrzymał Złote (1944) i Srebrne (1940) Krzyże Orderu Virtuti Militari, Order Krzyża Grunwaldzkiego III stopnia, Cztery Krzyże Chrobrego, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Brytyjski Rozkaz Służby i Distinguished Flying Cross (jako jedyny cudzoziemiec – trzykrotnie).
Brytyjczycy zaoferowali Skalskiemu obywatelstwo, możliwość kontynuowania kariery lotniczej i nauczania w akademii, ale w 1947 roku on wrócił do Polski, gdzie służył w lotnictwie wojskowym. W roku 1948 Skalski został oskarżony o szpiegostwo i aresztowany. W 1950 skazany na śmierć, wyrok w 1951 zamieniono na dożywotnie więzienie.
W 1957 roku zwolniony, powrócił do służby lotniczej. 1957 – opublikował swoje wspomnienia o kampanii „Czarne krzyże nad Polską” z września 1939 roku.
W październiku 2010 r. w szkole nr 1 Dubna (dawniej Gimnazjum Konarskiego, gdzie studiował S. Skalski) odsłonięto na jego cześć tablicę pamiątkową . W otwarciu wzięli udział przedstawiciele władz miasta Dubna, także miast partnerskich z Polski Gniewa i Sokołowa Podlaskiego.
Sergij Porowczuk na podstawie materiałów Państwowego Historyko-Kulturalnego Rezerwatu m. Dubno, 21 lipca 2019 r.
