Polski Senat ustanowił rok 2013 Rokiem Powstania Styczniowego. W styczniu br. mija 150 rocznica wydarzeń, które miały miejsce na polskich ziemiach, okupowanych przez Rosję po rozbiorach końca XVIII wieku. Aby przedstawić wydarzenia roku 1863 na Ukrainie w sposób całościowy, nie zaś epizodyczny i tym sposobem umożliwić ich lepsze poznanie, postanowiliśmy stworzyć swoisty przewodnik po powstaniu styczniowym na Rusi. Czy się udało – ocenią czytelnicy. Serdecznie zachęcam do lektury!
POWSTANIE STYCZNIOWE NA RUSI:
Stosunek Rządu Narodowego do aspiracji politycznych Ukrainy:
„Dążymy do odbudowania Polski w dawnych granicach, pozostawiając narodom w nich zamieszkującym, tj. Litwinom i Rusinom wolność zupełną pozostania w związku z Polską, lub też rozporządzenia sobą według własnej woli”.
Miejsce akcji: Wołyń (rozumiany szeroko, z Żytomierzem), Kijowszczyzna (jak wtedy mówiono: Ukraina)
Okres walk: 8 maja – 2 lipca 1863, przy czym w czerwcu nie walczono
Kierownictwo cywilne powstania: Wydział Prowincjonalny Rusi: Edmund Różycki, Antoni Chamiec, dr Izydor Kopernicki, Aleksander Jabłonowski, Antoni Jurjerwicz?
Formalny dowódca powstania na Rusi i w województwie lubelskim: Józef Wysocki (do lipca 1863), następnie Edmund Różycki
Dowódca powstania na Wołyniu: płk. Edmund Różycki hr. Rola, tożsamy z Edmundem Różyckim, przewodniczącym Wydziału Prowincjonalnego Rusi
Dowódcy ważniejszych oddziałów powstańczych:
– Edmund Różycki (oddział żytomierski),
– Jan Chranicki (II oddział żytomierski),
– Władysław Rudnicki (oddział kijowski),
– Płaton Krzyżanowski (oddział berdyczowski),
– Władysław Ciechoński (oddział zasławsko-mińkowiecki)
Ważniejsze bitwy:
– Borodzianka (Rudnicki), 9 maja. Przegrana
– Bułaj (Krzyżanowski), 15 maja. Przegrana
– Miropol (Różycki, Chranicki), 16-17 maja. Remis
– Worobijówka (Różycki), 19 maja. Zwycięstwo
– Mińkowce (Ciechoński, Chranicki), 22 maja. Zwycięstwo
– Salicha (Różycki), 26 maja. Zwycięstwo
Ocena powstania: zważywszy mniejszą niż na innych obszarach Rzeczpospolitej liczebność polskiej szlachty i z reguły niechętną postawę chłopów, powstanie należy ocenić pozytywnie. Oczywiście, nie zrealizowano celu maksimum, ale insurgentom udało się przez trzy tygodnie odpędzić sen z oczy Rosjanom.
Dominik Szczęsny-Kostanecki
