Józef Garliński urodził się 14 października 1913 roku w Kijowie. Był znanym pisarzem-dokumentalistą, historykiem, oficerem Wojska Polskiego oraz więzieniem obozu w Auschwitz.
Po przejęciu rodzinnego miasta przez bolszewików rodzina Garlińskich wraz z małym Józefem przeniosła się w 1920 roku do odrodzonego państwa polskiego. Tata – Jarosław Garliński, był majorem kawalerii WP. W 1926 roku Józef został uczniem Korpusu Kadetów w Rawiczu, w Kaliszu w 1934 roku zdał maturę. W latach 1934-1935 odbył służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu, a następnie rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim, które przerwała wojna.
W kampanii wrześniowej w 1939 roku uczestniczył jako podporucznik rezerwy 1. Pułku Szwoleżerów. Przed pójściem na front, 4 września, wziął ślub z Irlandką Eileen Short. Walczył pod Krasnobrodem, Kowalowem, Suchowolą i Jacnią na Lubelszczyźnie, gdzie odniósł rany. Jego ojciec, major rezerwy, był więziony w Starobielsku i w 1940 roku został zamordowany przez NKWD, najprawdopodobniej w Charkowie.
Józef po powrocie z niemieckiej niewoli wrócił do Warszawy, gdzie włączył się w działalność konspiracyjną. W kontrwywiadzie ZWZ, a później Armii Krajowej zajmował się wywiadem więziennym, czyli kontaktami z osobami przetrzymywanymi przez Gestapo. Był również kierownikiem WBK Głównej AK. Równolegle uczęszczał na tajne komplety i w 1942
20 kwietnia 1943 roku po areszcie został osadzony na Pawiaku, a następnie wywieziono do obozu Auschwitz, gdzie został oznaczony numerem 121421. Później więziony był w Neuengamme i jego filiach, gdzie ostatecznie w podobozie Ludwigslust doczekał końca wojny 4 maja 1945 roku. Niemcy do końca nie wiedzieli o pomyłce i o tym, jak ważną dla polskiego podziemia osobę uwięzili.
Żona Józefa – Eileen, przeżyła wojnę w okupowanej stolicy, pracując konspiracyjnie dla Delegatury Rządu i biorąc udział w Powstaniu Warszawskim jako sanitariuszka. Po wojnie szczęśliwie spotkali się w Londynie – Józef postanowił nie wracać do okupowanego przez Sowietów kraju, a Eileen zdecydowała się na wyjazd.
Powojenną pasją Józefa Garlińskiego stało się pisarstwo historyczne. Opublikował blisko dwadzieścia książek, w tym kilka wydań obcojęzycznych. Zaczynał od wspomnień „Dramat i Opatrzność” z 1961, „Matki i żony” z 1962 i okupacyjnych opowiadań „Ziemia” z 1964 oraz dwóch książek zbliżonych do eseju historycznego „Między Londynem a Warszawą” , 1966 i „Politycy i żołnierze” , 1968.
Prawdziwy rozgłos przyniosła mu jednak praca „Oświęcim walczący” na temat obozowego ruchu oporu w KL Auschwitz. Jej pierwsze fragmenty były drukowane w 1970 roku na łamach paryskich „Zeszytów Historycznych”. Trzy lata później Garliński obronił w języku angielskim jako pracę doktorską w London School of Economics and Political Science monografię oświęcimskiej konspiracji, zatytułowaną „Fighting Auschwitz” („Oświęcim walczący”). Książka ukazała się legalnie w Polsce dopiero w 1992 roku.
Kolejnymi pozycjami w dorobku Garlińskiego były „Ostatnia broń Hitlera” z 1977, „Enigma” z 1979, „Szwajcarski korytarz” z 1981, „Polska w drugiej wojnie światowej” z 1982 i „Niezapomniane lata” z 1987. Garliński drukował także w prasie emigracyjnej. Jego książki były w Polsce bardzo trudno dostępne lub wręcz zakazane. Józefa Garlińskiego zapraszano na wykłady z historii na wiele uniwersytetów zagranicznych.
Za swoją twórczość Garliński otrzymał szereg nagród, m.in. w 1974 roku nagrodę Fundacji Jurzykowskiego i Związku Pisarzy na Obczyźnie za najlepszą książkę polską wydaną poza krajem – „Oświęcim walczący”.
Józef Garliński współpracował z Radiem Wolna Europa, przygotowując dla rozgłośni szereg audycji historycznych i literackich. Bodaj najważniejszy był cykl „Walki i prace Armii Krajowej” , dokumentujący działalność zbrojną Polskiego Państwa Podziemnego.
Józef Garliński pierwszy raz powrócił do Polski wiosną 1990 roku. Miało to miejsce wkrótce po śmierci j żony Eileen. W latach 90. wydał tutaj swoją ostatnią książkę, wspomnienia „Świat mojej pamięci”. W jej zakończeniu napisał: – Okrutna przeszłość przeminęła. „Przebaczamy i prosimy o przebaczenie”. Powtarzam te piękne słowa, bo sam cudem wyrwałem się z kręgu przemocy i nienawiści.
Cytat z książki „Politycy i żołnierze” (Londyn 1972)
– Wszystkie problemy codziennych ludzkich trosk, wszystkie kłopoty związane z trudnymi warunkami bytu, ze zdobywaniem żywności, z szukaniem konspiracyjnych lokali, z łącznością, z bezpieczeństwem, były odeń odsuwane i załatwiane taktownie, dyskretnie i niezwykle precyzyjnie. Tuż przed powstaniem, gdy wyłoniła się konieczność przygotowania drugiego rzutu Komendy Głównej na wypadek niepowodzenia i dalszej konspiracji, generał Okulicki zgłosił gotowość przyjęcia trudnej funkcji nowego dowódcy (…). W konsekwencji wyłączyło to generała z powstańczych walk. Ukryty w małym pokoiku, pod troskliwą, ale stanowczą opieką „Janiny” [Janiny Pronaszko], odcięty od miasta, krążył jak tygrys w klatce po wąziutkiej przestrzeni, gryzł palce i przeklinał cały świat i własne decyzje…
Słowo Polskie, na podstawie informacji polskich mediów, 13.06.15 r.
Pocztówka z obozu, wysłana do krewnych w Polsce przez Garlińskiego
Józef Garliński podczas wykładu na UW (1990 r.)
