Wśród danych liczbowych i ustaleń opublikowanych w latach 1941-1988 w piśmiennictwie krajowym i zagranicznym zwraca uwagę liczba ponad 2 000 000 represjonowanych obywateli polskich, powtarzana za źródłami i opracowaniami emigracyjnymi poświęconymi całokształtowi spraw deportacji i przemieszczeń ludności polskiej w głąb ZSRS.
Liczba ta budzi często sprzeciw i wywołuje debaty. Wynika to z trzech istotnych przesłanek, które należy brać pod uwagę.
Historycy i publicyści, podając liczbę ponad 2 000 000 deportowanych Polaków, powołują się na ustalenia emigracyjnych archiwów i placówek naukowo-badawczych, które wymieniają wszystkich obywateli polskich deportowanych i przemieszczonych w głąb ZSRS w latach drugiej wojny światowej, czyli cywilów, wojskowych, żołnierzy Armii Krajowej oraz górników.
Najczęściej powtarzane są następujące dane liczbowe:
— 1,14 miliona cywilnych mieszkańców terenów przedwojennej Polski, okupowanych w 1939 r. przez Związek Radziecki, deportowanych w głąb ZSRS podczas czterech akcji deportacyjnych w 1940-1941;
— 0,36 miliona uchodźców z centralnej i zachodniej Polski, którzy uciekli na wschód w obawie przed prześladowaniami hitlerowców, a następnie deportowanych w czerwcu 1940 r. w głąb Zwiazku Sowieckiego;
— 0,21 miliona obywateli polskich, którym na mocy prawa ZSRS nadano obywatelstwo radzieckie, wcielono do Armii Czerwonej (roczniki: 1917, 1918, 1919) i w latach 1940-1941 przemieszczono w głąb ZSRS;
— 0,25 miliona cywilów indywidualnie aresztowanych w latach 1939-1941 i wywiezionych do obozów i więzień w ZSRS;
— 0,18 miliona jeńców polskich wziętych do niewoli w 1939 r. i wywiezionych do ZSRS (z tej liczby zaginęło ok. 12 tys. oficerów; zwłoki niektórych odnaleziono w grobach w Katyniu);
— 12 tys. jeńców polskich internowanych z Litwy do ZSRS w 1940 r.
Do tych danych dodaje się bliżej nieokreśloną liczbę byłych żołnierzy Armii Krajowej (głównie z Wileńszczyzny) uznając, iż aresztowanych i internowanych w 1944 r. było tysiące, a nawet dziesiątki tysięcy. Ponadto dolicza się prawie 10 tys. górników polskich z Górnego Śląska i Śląska Opolskiego deportowanych w głąb ZSRS na początku 1945 r.
Przypomina się również o deportacji Polaków zamieszkujących przygraniczne rejony Białorusi i Ukrainy w 1936-1937 r. wewnątrz ZSRS, przemieszczonych do Kazachstanu i innych rejonów Związku Radzieckiego.
W wyniku tak dokonanych obliczeń ogólna liczba Polaków represjonowanych deportacjami, internowaniami, aresztowaniami i innymi formami przymusowych przemieszczeń przekracza 2000000 osób. Należałoby zatem, prowadząc pogłębione badania archiwalne i dążyć do ujednolicenia tej liczby.
Słowo Polskie na podstawie tekstu Tadeusza Walichnowskiego, 04.02.17 r.
