Lwów w ubiegłych stuleciach posiadał znacznie większą liczbę klasztorów i kościołów niż w dniu dzisiejszym. Były to piękne, okazałe budowle, które stanowiły ozdobę tego miasta. Niestety, gdy Polska dostała się w niewolę, zaborcy postanowili zlikwidować zakony, rekwirowali ich własność i najczęściej piękne budynki przeznaczano na cele na ogół nie związane z kultem religijnym (na szpitale, zakłady karne). Niektóre zaś w późniejszym okresie zasiedlano innymi zgromadzeniami, niż to było pierwotnie lub oddawano księżom świeckim obrządku rzymsko-katolickiego lub grekokatolikom. Należy też zaznaczyć, że czasami budynki burzono.
„Miasto Lwów znajdujące się w diecezji halickiej, główne i najbardziej znaczące we wspomnianej ziemi ruskiej, otoczone murami i dobrze umocnione oraz pełne ludności wydaje się bardziej odpowiednie i stosowne niż miasto Halicz na stolicę arcybiskupstwa i siedzibę arcybiskupa, jak również dla tegoż księcia oraz katolików” (Papież Grzegorz XI, marzec 1375, tłum. Krzysztof Ożóg).
Na przełomie XIX i XX wieku gmina miasta Lwowa przy pomocy usiłowań prywatnych zwracała baczniejszą uwagę na prawa służące jej do niektórych budynków pokościelnych i poklasztornych zabranych w reformatorskich czasach Józefa II różnym zgromadzeniom religijnym i oddanych na użytek rządu lub wojskowości. Tak między innymi udało się wydobyć od rządu klasztor Klarysek na Łyczakowie, gdzie od r. 1782 znajdowała się komora celna, kościółek św. Wojciecha pod Wysokim Zamkiem, usiłowaniom zaś prywatnym udało się rewindykować plac, gdzie miał stanąć kościół św. Elżbiety i kaplicę obok, a właściwie w samym kościele jezuitów.
Poniżej podajemy dla ciekawości spis byłej własności kościołów i klasztorów, która pozostaje pozostawała w rękach wojskowości, lub rządu i tych nielicznych budynków kościelnych, z których potworzono parafie świeckie:
1. Klasztor zakonu Karmelitanek Bosych na byłym przedmieściu brodzkim, obok pałacu arcybiskupiego zajęto w r. 1782 i oddano go OO. Reformatom, zaś później umieszczono w nim seminarium rzym.- kat. Domek poniżej murów klasztornych oddano niejakiej Mariannie Belejowskiej, za czynszem emfiteutycznym.
2. Klasztor Karmelitanek trzewikowych na przedmieściu halickim zajęty w r. 1782 oddano wojskowości. Następnie na tym miejscu stał sąd krajowy karny i gimnazjum Franciszka Józefa.
3. Klasztor Dominikanek przy ulicy Kopernika oddano w r. 1873 późniejszemu metropolicie Angiełłowiczowi na umieszczenie seminarium grecko- katolickiego.
4. W klasztorze Brygidek na przedmieściu krakowskim umieszczono w r. 1784 areszty dla ciężkich zbrodniarzy.
5. Klasztor Kanoniczek przy ul Sykstuskiej oddano w r. 1790 magistratowi na ochronkę.
6. Klasztor Trynitarzy w mieście oddano w r. 1783 na umieszczenie wszechnicy i Collegium Nobilium. Następnie wybudowano tam cerkiew św. Ducha przy ul. Krakowskiej.
7. Klasztor Trynitarzy i kościół św. Mikołaja oddano w r. 1805 probostwu istniejącemu przy ul. św. Mikołaja.
8. Klasztor Misjonarzy na przedmieściu krakowskim oddano w r. 1783 wojskowości na koszary (przy ul. Zamarstynowskiej).
9. Klasztor Reformatów również na przedmieściu krakowskim poniżej góry zamkowej oddano w r. 1783 Siostrom Miłosierdzia (szarytkom) na umieszczenie zakonu i szkoły sierot żeńskich (później był tam szpital).
10. Dom Misjonarzy obok katedry w mieście oddano w r. 1784 do użytku arcybiskupa rzym.-katolickiego.
11. Klasztor Karmelitów trzewikowych i kościół św. Marcina na Żółkiewskim oddano w r. 1785 probostwu nowo założonemu, łąki zaś klasztorne sprzedano niejakiemu Ignacemu Czerwińskiemu.
13. Kościół św. Urszuli na Zielonym należący do Dominikanów sprzedano w r. 1783 lwowskiej gminie protestanckiej.
13. Klasztor Paulinów i kościół św. Piotra i Pawła na Łyczakowie odstąpiono w r. 1786 istniejącemu tam wówczas probostwu grecko- katolickiemu
14. Klasztor Dominikanów i kościół Marii Magdaleny po części oddano probostwu rzym.-katolickiemu, a po części wojskowości (później był tam zakład karny dla kobiet zwany „Magdalenki”).
15. Klasztor Franciszkanów i kościół św. Krzyża (plac Castrum) przekształcono w r. 1785 na umieszczenie głównej szkoły normalnej, urzędu mierniczego, teatru miejskiego i sali redutowej.
16. Klasztor Augustianów i kościół św. Anny oddano istniejącemu tam probostwu.
17. Klasztor Franciszkanów i kościół św. Antoniego oddano probostwu i na umieszczenie szkoły.
18. Kościół św. Zofii na przedmieściu halickim sprzedano Janowi Łukiewiczowi.
19. Klasztor Karmelitów bosych i kościół św. Antoniego oddano OO. Karmelitom.
20. Kościół Kapucynów oddano OO. Franciszkanom.
21. Kościół ruski św. Krzyża (gdzie cerkiew orientalna) w r. 1787 zburzono, a uzyskany z rozbiórki materiał sprzedano.
22. Dom Zgromadzenia Braci Miłosiernych na Łyczakowie oddano wojskowości na szpital w
r. 1786.
23. Klasztor pijarów na Łyczakowie oddano na szpital powszechny.
Jak zapisał Jan długosz: „Lwów, trzecia stolica polska, którą za Władysława trzeciego, króla polskiego, z Halicza do tego miasta przeniesiono”.
„Miasto nasze Lwów i jego obywateli oraz mieszkańców jednoczymy i łączymy z Koroną naszego Królestwa Polskiego na wieczne czasy [je] zespalając, Lwów i toż miasto Lwów i jego obywateli oraz mieszkańców pod naszą i Korony naszego Królestwa opieką chcemy stale wspomagać. Przyrzekamy ponadto i obiecujemy, że powiatu, ziemi i miasta Lwowa żadnemu księciu i jakiemukolwiek człowiekowi nie nadamy”. (Władysław Jagiełło, w dokumencie jednoczącym Lwów z Koroną Polską, 1 października 1389, tłum. Krzysztof Ożóg). Niestety, przemocą odebrał je Polsce J.W. Stalin.
Dodatek do „Kuriera Lwowskiego” nr 168, R. 18:1900, nr 167, s. 1-2.
Jan Długosz, Roczniki czyli Kroniki, między 1459 a 1468, tłum. Karol Mecherzyński, [w:] K. Grodziska, Miasto jak brylant. Księgą cytatów o Lwowie, Kraków 2007, s. 10, 11-12.
Uporządkował Paweł Glugla, 09.11.16 r.
