Konnica Ukraińskiej Republiki Ludowej wchodzi do Bachmutu w kwietniu 1918 roku. Fot. Wikimedia
„Bachmut – miasteczko powiatowe guberni ekaterynosławskiej, po obu stronach rzeki o tej samej nazwie. Stacja pocztowa. Mieszkańców 15212, sklepów 149, fabryk 4. W okolicy hodowla wina, łomy gipsu, źródła solne, pokłady węgla kamiennego Parafia katolicka Bachmut liczy 1343 dusz. Katolicki dom modlitwy w roku 1866 kupiony przez parafian” – zaledwie kilka zdań na temat Bachmutu, umieszczonych w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich z początku XX wieku, zdradza jedną z największych ciekawostek, związanych z tą miejscowością – fabryce win szampańskich „Artemiwske”, znanej nie tylko na Ukrainie lecz także w krajach sąsiadujących.
Na portalu Radia Swoboda pojawił się ciekawy tekst dotyczący ukraińskiej fortecy Bachmut która wielu kojarzy się z wielomiesięcznymi walkami pozycyjnymi ukraińskiego wojska z rosyjskim okupantem.
Powstałe w 1571 roku na ruinach straży bachmuckiej na granicy z Moskowią miasteczko wspominane jest w opowieściach prawosławnego batiuszki który w XVII wieku podróżował i opisywał każdą miejscową parafię. „Starożytny zamek ludu małoruskiego” – pisał we swoich wspomnieniach. Już w tych czasach w Bachmucie wydobywano sól. Sól odparowywała ze słonych jezior i można było ją zbierać. Ale oficjalnie produkcja soli o skali przemysłowej rozpoczęła się tu pod koniec XVII wieku.
Później Bachmut stał się jednym z ośrodków powstania kozaków dońskich kierowanych przez Kindrata Buławina (1707–1708). I był nawet konflikt międzykozacki: z jednej strony Kozacy Dońscy i Kozacy Zaporoscy, a przeciwko nim Kozacy „bezpańscy”. Kindrat Buławin był przywódcą buntu przeciwko księstwu moskiewskiemu jako takiemu.
Bachmut stał się dużym ośrodkiem handlowym. Tędy wiodła droga z Kaukazu do Petersburga. Około 40 proc. kupców stanowili Żydzi, 60 proc. przemysłowców. Przed 1917 rokiem w Bachmucie funkcjonowały cztery jarmarki stałe. Pędzono tu duże partie bydła.
Po rewolucji lutowej 1917 roku w Bachmucie działała żydowska partia Bund. Poparła między innymi wywieszenie niebiesko-żółtej flagi nad Bachmutem w listopadzie 1917 roku. Jako pierwszą na całym Donbasie! Wybory wygrały wówczas partie ukraińskie: socjaldemokraci i socjalrewolucjoniści. Poparł ich Bund, a partie rosyjskie przegrały. Wybory jesienią 1917 roku pokazały, że jest to region całkowicie ukraiński.
Miejscowi Żydzi brali czynny udział w wydarzeniach rewolucyjnych, później, jak wszyscy, byli prześladowani w czasie Wielkiego Terroru . A potem przyszli niemieccy naziści i skosili tych, którzy zostali. Bachmuckich Żydów zamurowano w alabastrowym tunelu.
W 1923 roku bolszewicy zmienili nazwę miasta na Artemiwsk (od nazwiska rewolucjomnisty Artema). W 1991 roku komuniści nie chcieli przywrócenia historycznej nazwy i po prostu się wycofali z tego pomysłu. Po co nam „muzułmański Bachmut”, lepiej rewolucyjny Artemiwsk!
Historia fabryki szampana zaczęła się w XIX wieku za sprawą Edmunda Farke. Był inżynierem z Bachmuta niemieckiego pochodzenia. W XIX wieku założył rozpoczął produkcję alabastru. W efekcie powstały ogromne, kilometrowe podziemne tunele. Całe ogromne miasto jest pod ziemią, a temperatura tam jest zawsze taka sama – 12-14 stopni.
Po drugiej wojnie światowej szampan stał się modny także w ZSRR. A w 1950 roku zdecydowano by zbudować fabrykę wina szampańskiego na bazie naszych alabastrowych zakładów, które zaczęły się rozwijać w 1954 roku. W okresie swojej świetności produkowano 25 milionów butelek rocznie. Ostatnio było 9 milionów butelek rocznie – to też dużo. A wycieczki po fabryce szampana zawsze były megapopularne! Zaczynały się w Klasztorze Swiatohirskim, następnie zchodzono do kopalni soli, a kończyły się w fabryce win szampańskich i degustacji 12 rodzajów szampana! Nowy Rok z szampanem „Bachmut” – to było coś!
Słowo Polskie za: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Radio Swoboda, 2 lutego 2023 r.
