29 kwietnia na terenie dawnego Centralnego Obozu Pracy w Jaworznie, gdzie przed 70 laty trafiali Ukraińcy i Łemkowie wysiedlani z południowo-wschodniej Polski w ramach akcji „Wisła”, upamiętniono łemkowskie ofiary tej etnicznej czystki.
Akcja „Wisła” przeprowadzona od kwietnia do końca lipca 1947 r. przez władze komunistyczne przewidywała przesiedlanie ludności łemkowskiej i ukraińskiej na tzw. Ziemie Odzyskane. Działania prowadzone były w sposób brutalny i bezwzględny. W ciągu trzech miesięcy na Ziemie Zachodnie i Północne przymusowo przesiedlono ponad 140 tys. Ukraińców, Łemków i Bojków.
Przedstawiciele Stowarzyszenia Łemków, które wraz z Komisją Wschodnioeuropejską Polskiej Akademii Umiejętności było organizatorem uroczystości, podkreślali, że akcja „Wisła”, która w powszechnej świadomości kojarzy się przede wszystkim z wysiedlaniem ludności ukraińskiej, była też wielką tragedią Łemków.
W ramach łemkowskich obchodów w 70. rocznicę rozpoczęcia akcji „Wisła” na terenie dawnego podobozu dla ludności łemkowskiej i ukraińskiej w Jaworznie, przez który przeszło blisko 4 tysięcy osób, odsłonięto obelisk z surowego piaskowca z tablicą, gdzie znalazła się poświęcona Łemkom pamiątkowa inskrypcja w trzech językach – po łemkowsku, polsku i angielsku. Łemkowska działaczka społeczna, dr hab. Olena Duć-Fajfer przypomniała historię trafiających do obozu Łemków, zabrzmiały wiersze łemkowskich autorów, ludowa „Ballada o wysiedleniu” oraz cerkiewna pieśń wyrażająca pamięć o tych, którzy odeszli.
Konferencje i uroczystości upamiętniające Łemków w ostatnich dniach, obok Jaworzna, odbyły się także w Gorlicach, Krakowie i Legnicy.
„Los wysiedlonych Łemków i Ukraińców niech będzie przestrogą przed stosowaniem zasady zbiorowej odpowiedzialności i polityką przymusowej asymilacji. Wyrażamy przekonanie, że miarą dojrzałości państw i społeczeństw jest poszanowanie godności i tożsamości obywateli, bez względu na ich etniczną i narodową przynależność, a różnorodność stanowi bogactwo, wymagające naszej najwyższej troski” – czytamy w rezolucji śląskiego sejmiku.
W 1990 r. akcję potępił polski Senat, a w 2002 roku ubolewanie z powodu jej przeprowadzenia wyraził prezydent Aleksander Kwaśniewski. W 2007 roku, w 60. rocznicę, akcja została potępiona przez prezydentów Polski i Ukrainy, Lecha Kaczyńskiego i Wiktora Juszczenkę.
W Centralnym Obozie Pracy w Jaworznie więziono około 4 tys. Ukraińców i Łemków, w tym ponad 700 kobiet i dzieci. 161 osób zmarło w wyniku panujących w obozie warunków, chorób i złego traktowania. Kilkuletnie śledztwo katowickiej prokuratury oraz ustalenia IPN potwierdziły, że w obozie dokonano zbrodni przeciwko ludzkości – więźniów torturowano i znęcano się nad nimi. Wcześniej, czasie II wojny światowej, w Jaworznie była filia hitlerowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz.
Słowo Polskie na podstawie informacji PAP, 01.05.17 r.
