Brahiłów – miasteczko, pow. winnicki, przy ujściu rzeki Brahy do Rowu, o 25 wiorst od Winnicy, o 10 wiorst od Zmierzynki, przy kolei odesko-kijowskiej, z małym przystankiem.
Mieszkańców 3000, apteka; fabryka cukru (założona w 1871), gorzelnia, produkcja których obliczana jest na milion rs. Są tu także młyny wodne, młyn parowy i piece wapienne, oraz garbarnia.
Nazwisko (prawdopodobnie Brahirów pierwotnie) przypomina czasy tureckie, lecz przeszłość jego mało znana: wiadomo tylko, że należał do Potockich i tu Salezy Franciszek Potocki, wojewoda kijowski, pobudował kościół trynitarzy, jeden z największych i najpiękniejszych po katedrze kamienieckiej.
Kościół ten dziś zajęty na prawosławny monastyr żeński, a statua Cudownego Jezusa Nazarańskiego, dla uczczenia której lud z dalekich stron zbiera się, przeniesiona do kaplicy na cmentarzu.
Przed kilkunastu laty rozpoczęto budowę nowego kościoła, w 1879 wykończony (za staraniem miejscowego proboszcza ks. Szydłowskiego i dziekana winnickiego ks. Baranowskiego). Szczęsny Potocki sprzedał Brahiłów Jukowskim, od których w ostatnich czasach nabył go znany przedsiębiorca kolejowy Mok.
Do majątku tego należą wsie: Kozaczówka, Moskalówka, Ludawka, Nowosielica, Lelaki, Tortaki i Siomiaki, razem ziemi ornej 4756 dz., lasu 3692 dz., nieużytków 493 dzies.
Niedaleko Brahiłowa jest kamień wapienny, dający wyborne wapno.
Parafia katolicka (od roku 1741) dekanatu Winnickiego: dusz 2578. Miała kaplicę w Poczapińcach.
Słowo Polskie na podstawie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom I (pocz. XX w.), 05.05.17 r.
