To, co przeżyli tarnopolanie od pierwszej chwili wkroczenia bolszewików aż do ostatnich dni wyzwolenia, pozwoliło im w całej grozie poznać potworność rosyjskiego bolszewizmu […]. Nawet tych, co jak niektórzy Rusini i Żydzi chylili się zrazu ku czerwonemu programowi, wyleczyło to z kretesem z wszelkich sympatii i złudzeń…
Taki fragment artykułu z gazety „Wiek Nowy” z 1920 roku pojawił się w ramach projektu „Wiktoria 1920” na stronie www.niepodlegla.gov.pl. W czasie wojny polsko-bolszewickiej Tarnopol krótkotrwale ( w okresie lipiec-wrzesień 1920) był okupowany przez Armię Czerwoną. Bolszewicy wówczas powołali w Tarnopolu rząd marionetkowej Galicyjskiej Republiki Rad (Galrewkom), analogiczny do Polrewkomu. Armia Czerwona została wyparta z Tarnopola we wrześniu, co zakończyło działalność Galrewkomu.
„Skoro tylko bolszewicy wkroczyli do miasta, zaraz wydano nakaz, aby mieszkańcy opróżnili trzy główne ulice: Mickiewicza, Kościuszki i Świętojańską, biorąc ze sobą tylko to, co się da unieść w ręce. Na tych ulicach dokonano naprzód rzetelnej grabieży, a w następnych dniach grabiono bez żadnej żenady w całym mieście. […] Niebywałą tę rekwizycję przeprowadzano z całą bezwzględnością, grożąc ustawicznie karą śmierci. […]
Stworzyli też bolszewicy zaraz w Tarnopolu Rewolucyjny Komitet Sowiecki […]. Aresztowania i rozstrzeliwania były bardzo liczne. Urzędował wojskowy sąd polowy i cywilna czerezwyczajka. Z sądu polowego można było jeszcze ujść z życiem. Ale kto ¬się dostał w szpony czerezwyczajki, ten zwykle do 24 godzin nie żył.
[…] Z dniem każdym wzrastała nienawiść do bezlitosnych ciemiężycieli. Ludzi prowadzono za miasto w okolicę browaru i tam następowały okropne egzekucje. Skazaniec świadom, że za chwilę pożegna się z życiem, musiał sam sobie kopać grób, po pas głęboki i stawał w nim wyprostowany, bo tak mu kazali ci krwawi satrapi. Strzelano kulami dum-dum zwyczajnie w tył głowy, tak że kula eksplodując rozrywała twarz i już po chwili nie można było poznać skazanego”.
Tarnopol, 24 września 1920
[Polski Tarnopol. Okupacje 1914–1920, „Karta” nr 3, 1991]
Projekt „Wiktoria 1920” został przygotowany przez Ośrodek KARTA na zlecenie Biura Programu NIEPODLEGŁA, w ramach obchodów setnej rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości i odbudowy polskiej państwowości. Materiały za: www.niepodlegla.gov.pl. Prawa autorskie: Biuro Programu „Niepodległa”.
Słowo Polskie, 9 października 2020 r.
