Herb Pobóg był dobrze znany na Rusi. Piotr Konaszewicz-Sahajdaczny, jeden z najwybitniejszych wodzów kozackich należał do rodów, pieczętujących się tym herbem noszącym zawołanie Pobodze. Inne nazwy herbu to: Pobodze, Pobog, Pobożanie, Pobożanicz, Pobożany, Pobożenie, Pobożeny.
O wybuchowości rodu wspomina Jan Długosz w opracowaniu Insignia seu clenodia incliti Regni Poloniae (1462 r.), potwierdzając tym, że nie tylko podkowa jako znak rodowy wiążę te rody z Jastrzębcami, ale i także mentalność.
Opis herbu znajdujemy w wielu herbarzach średniowiecznych. W polu błękitnym podkowa srebrna, z zaćwieczonym na barku krzyżem kawalerskim, złotym. Klejnot: Pół charta srebrnego, wspiętego, z obrożą złotą (jak wariant: ze smyczą. Barwy: Błękitne, podbite srebrem). Jak i w przypadku z herbem Sas, znana jest odmiana w czerwono-bialych barwach: W polu czerwonym podkowa srebrna z zaćwieczonym na barku takim ż krzyżem kawalerskim. W klejnocie głowa charta z szyją srebrna, między dwoma takimi ż rogami bawolimi.
Kacper Niesiecki w Herbarzu z 1841 roku przekazuje legendę herbową, wiążąc klejnot z herbem Zagłoba i Jastrzębiec:
(…) Zagłobczyk mając sobie za hańbę, odmianę starożytnego herbu nakazaną, włożoną od wszystkiego pokrewieństwa na stryja swego, za pewny exces, żeby tę niesławę z siebie i potomstwa swego zwalił, starał się jaką znaczną przysługą to naprawić: więc do cudzych krajów i postronnych dworów wyjechawszy, i tam przez jakiś czas dobrze się zaleciwszy, otrzymał od owych panów list przyczynny do Papieża, którym zachwalony, łatwo wymógł, że mu tam herb odmieniono, to jest wyrzuciwszy szablę, krzyż na wierzchu podniesiony, a nad hełmem hart nadany, z listami potem papieskimi do Bolesława Chrobrego Króla do Polski wróciwszy, Król pochwaliwszy i potwierdziwszy tę odmianę, herb sam Poboż od pobożności jego nazwał.
Nie mniej interesującą wersję pochodzenia rodu i herbu przedstawia Stanisława hr. Mieroszewski w rozprawie naukowej na temat heraldyki polskiej. Z jego teorii wynika, że rody herbu Pobóg, to odłam Jastrzębców, za którymi było wyznaczono ochrona ziem „po Bug”. Bardziej szczegółowo na ten temat można przeczytać w dostępnej w Internecie jego pracy wydanej w Krakowie w 1887 roku pt. „O heraldyce polskiej”. Ziarno prawdy w tym jest, ponieważ najbardziej znany zamek kresowy na Bugu był zbudowany w Podhorcach przez Koniecpolskich z tego rodu. Zamek powstał nieopodal Pleśniska, dawnego grodu z czasów przedhistorycznych, z którego, prawdopodobnie pochodzi kijowska księżna święta Olga.
Białą plamą dla historyków jest fakt udziału aż dwóch przedstawicieli rodu w bitwie po Cecorą w 1620 roku: Stanisława Koniecpolskiego na czele armii królewskiej i Piotra Konaszewicza-Sahajdacznego, jako przywódcy kozackiego. Do słowa, hetman Koniecpolski w tej bitwie na trzy lata trafił do tureckiej niewoli, a Sahajdaczny niebawem zmarł od zadanych mu tamże ran.
Wiele razy „pobógowie” byli i po przeciwnych stronach. Syn Stanisława Koniecpolskiego Aleksander stał na czele połączonych sił królewskich i ruskiego księcia Wiśniowieckiego przeciwko Chmielnickiemu, w szeregach których nie brakowało potomków Jastrzębców. Zięć Chmielnickiego pułkownik Iwan Nieczaj pieczętował się herbem Nieczaj, odmianą Pobógu. Podkowa z krzyżem była na pieczęci Iwana Bohuna herbu własnego.
Odmianą herbu Pobóg jest herb rodu Szeptyckich, z którego wywodzi się wielu wybitnych osobowości wśród Polaków i Ukraińców. Inna odmianą herbu Pobóg jest herb Dołęga. Teoria wysunięta przez hr. Mieroszewskiego o nazwach herbów pasuje także i w wypadku tego herbu. Ród mieszkał w okolicy jeziora Łęgowo. Pozostała w herbarzach także legenda herbowa, wskazująca na okoliczności wyniknięcia herbu i powstaniu rodu Dolęgów jako gałąź rodu Pobóg: „Herb ten się w Polsce urodził: bo gdy Bolesław Krzywousty z Prusakami wojował, rycerz Dołęga nazwany, herbu Pobóg, z boku z zasadzki, wodza Pruskiego wojska, tak dobrze z kuszy ugodził, ze go z konia zwalił i z życia wyzuł; czym przestraszeni ludzie jego, snadniej potem od Polskiej szabli porażeni zostali. Za tę przysługę od Króla do ojczystego herbu swego, wziął strzałę w przydatku, a herb od imienia jego Dołęga nazwany. Mnie się zda, że starszy ten herb od czasów Bolesława Krzywousta: bo dobrze za panowania jego, już tego domu familianci w senacie zasiadali. Niektórzy przydają, że herb Niezgoda, od Dołęgi wziął swoje początki”.
Jan Matkowski, 02.03.16 r.
