Dość znaczącą postacią opisującą historię Polski był znany niegdyś badacz przeszłości Włodzimierz Dzwonkowski. Był jednym z pierwszych badaczy polskiego powstania pod przywództwem T. Kościuszki i ruchu narodowego XIX wieku.
Wraz ze swoim kolegą Henrykiem Mościckim w 1918 opublikował trzy tomy „Aktów powstania Kościuszki”, wydał szereg popularnych podręczników z historii Polski, w których publikował kroniki od czasów odległej przeszłości do początku XX wieku. Jego prace są nadal wykorzystywane przy pisaniu podręczników, dzięki którym Polacy poznają historię swojego kraju.
Włodzimierz Dzwonkowski jest autorem popularnych książek o tematyce historycznej „Parlament Rzeczypospolitej Polskiej 1919-1927”, „Ogień armatni: świadectwo naocznego świadka linii frontu w rejonie Lublina (sierpień-listopad 1914)”, a także wielu portretów historycznych.
Badania znanego historyka dotyczyły nie tylko Polski, ale także wielu innych krajów, co odbiło się również w wydanych przez niego podręcznikach.
Szczególne zainteresowanie Włodzimierza Dzwonkowskiego wzbudzała Rosja. Relacjom z tym krajem poświęcił osobną książkę „Rosja i Polska”, w której wskazał na rolę i miejsce rodaków w historycznym rozwoju sąsiedniego państwa: „Na równi z elitą intelektualną Polacy pojawili się w głębi Rosji – jako inżynierowie, lekarze, prawnicy, zarządcy majątków. Ci przybysze przewyższali swoją inteligencją, doświadczeniem, umysłem miejscowa ludność i często wybijali się na kierownicze stanowiska”.
Takie zainteresowanie historyka i działacza społecznego do sąsiedniego państwa było dość naturalne. Włodzimierz Dzwonkowski urodził się 4 lutego 1880 roku w miejscowości Krasiłów w powiecie starokonstantynowskim guberni wołyńskiej. Wołyń wówczas wchodziła w skład Imperium Rosyjskiego.
Studiował na wydziale prawa Uniwersytetu Warszawskiego i Noworosyjskiego (w Odessie). Historię studiował we Lwowie, Lozannie i Paryżu, gdzie był uczniem znanego francuskiego badacza przeszłości S. Askenazego.
Oświecony ideami rosyjskiej Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej, nie tylko podzielał poglądy tej siły politycznej, ale także był aktywnym jej członkiem. Na początku ubiegłego wieku Dzwonkowski przyczynił się do dostarczania rewolucyjnej literatury j z zagranicy na terytorium Rosji. Za tę działalność w 1902 został aresztowany i zesłany na wygnanie. Rok później jednak uciekł stamtąd do Galicji. We Lwowie zorganizował punkt przekazu materiałów rewolucyjnych przez Wołyń i Podole.
Przez następne dwa lata Włodzimierz Dzwonkowski mieszkał w Paryżu, gdzie należał do klubu socjaldemokratycznego. W 1912 przeniósł się do Warszawy. Początkowo w stolicy Polski wykładał historię na podziemnych kursach robotniczych, a od 1915 w warszawskich gimnazjach. Od 1918 pracował jako wykładowca historii Polski Wolnego Uniwersytetu Polskiego w Warszawie i Łodzi, a także w Szkole Nauk Politycznych.
W latach 30. ubiegłego wieku historyk profesor Włodzimierz Dzwonkowski rozpoczął wydawanie zeszytów historycznych pod tytułem „Polska w krajobrazach i rezerwatach przyrody”. Pierwszy album ze zdjęciami ukazał się ponad osiemdziesiąt lat temu. Obecnie istnieje czternaście podobnych albumów, które zawierają przedwojenne fotografie uporządkowane według międzywojennego podziału administracyjnego Polski. Wśród nich była publikacja poświęcona dwóm dawnym polskim województwom – wołyńskiemu i poleskiemu. W przedmowie do tego wydania W. Dzwonkowski pisał: „Tak naprawdę nie ma narodu, który kochałby swoją ojczyznę bardziej niż naród polski. W tym nie doścignie nas ani Francuz, ani Włoch, ani Niemiec”.
W 2012 roku ukazał się egzemplarz tego wydania poświęcony Wołyniu i Polesiu. To jest nowe wydanie III tomu z lat 30. XX wieku. Pod względem koncepcji, album prawie nie różni się od oryginału, jednak do nowej edycji dodano kilka zdjęć pochodzących z tego okresu, które nie były umieszczone w pierwszym wydaniu, a także materiał językowy został zredagowany zgodnie z nowoczesnymi normami.
W latach 1945-1949 Dzwonkowski kierował Katedrą Historii Powszechnej Uniwersytetu Łódzkiego.
Włodzimierz Dzwonkowski zmarł pięć lat po przejściu na emeryturę w 1954 roku. Został pochowany w polskim mieście Łódź.
Halina Kosiuk, tłumaczenie Lidia Baranowska, 9 lutego 2020 roku
lp
