W dniach 11 – 13 listopada 2012 r. w Opolu odbyła się konferencja pn. „Kresowianie na świecie” zorganizowana przez Politechnikę Opolską i Towarzystwo Polonia – Kresy. W jej trakcie goście z zagranicy oraz polskich ośrodków naukowych opowiadali o losach oraz osiągnięciach ludzi wywodzących się z Kresów II Rzeczypospolitej rozsianych po całym świecie w wyniku przede wszystkim II wojny światowej. Części naukowej konferencji towarzyszyły wystawy, promocje książek oraz spektakl słowno – muzyczny pt. „Z kresowego kuferka – Lwów”.
Pierwszym punktem konferencji było spotkanie z referentami w dzień Narodowego Święta Niepodległości przy melodiach patriotycznych. Goście mieli okazję poznania się i rozmów na interesujące ich tematy.
Obrady naukowe odbyły się 12. listopada w Urzędzie Marszałkowskim. W imieniu organizatorów moderator konferencji prof. Maria Kalczyńska wyjaśniła jej ideę, czyli odrodzenie pamięci o Polakach wywodzących się z Kresów oraz powitała zaproszonych gości. Reprezentująca zarząd województwa opolskiego Barbara Kamińska podkreśliła rolę Kresowian w życiu Śląska Opolskiego. Prof. Marek Tukiendorf rektor Politechniki Opolskiej pogratulował inicjatywy zorganizowania konferencji o takiej tematyce. Prorektor Uniwersytetu Opolskiego prof. Marek Masnyk zauważył, że konferencja wpisuje się w obchody Święta Niepodległości oraz zaakcentował fakt, iż Kresowianie są na całym świecie.
Barbara Kamińska wręczyła nagrody „Za zasługi dla Województwa Opolskiego” prof. Barbarze Kubis oraz Zbigniewowi Korzeniowskiemu. Te dwie osoby mają duży wkład w popularyzację tematyki Kresów. Andrzej Skibniewski uczestnik konferencji z Holandii otrzymał dyplom Urzędu Marszałkowskiego za propagowanie tematyki kresowej i województwa opolskiego.
Głos zabrała również prezes Towarzystwa Polonia – Kresy. Krystyna Rostocka podkreśliła, że konferencja i imprezy jej towarzyszące składają się na inaugurację działalności organizacji, a tematyka która zostanie zaprezentowana stanowi rozwinięcie tematów zaprezentowanych w publikacji pt. „Kresowianie na Śląsku Opolskim”.
Następnie rozpoczęły się właściwe obrady. Prof. Barbara Maria Topolska (Zielona Góra – Londyn) opowiedziała o polskim dziedzictwie kulturowym na Kresach jako istotnym elemencie europejskiej cywilizacji. Prof. Barbara Kubis (Opole) przedstawiła sylwetki dwojga przedstawicieli emigracji londyńskiej goszczących kilkakrotnie na Śląsku Opolskim: Ireny Anders i Ryszarda Kaczorowskiego (honorowego obywatela Opola i doktora honoris causa Uniwersytetu Opolskiego). Dr Barbara Leonowicz – Babiak (Dortmund) na podstawie obserwacji środowiska polonijnego w Zagłębiu Ruhry wymieniła wyraziste cechy Kresowiaków, które uwydatniają się przede wszystkim za granicą. Dr Hubert Hudzio i Anna Hejczyk (Kraków) w interesującej prezentacji przedstawili życie w Afryce Wschodniej (polskie osiedle w Tengeru) zesłańców na Syberię, którzy zostali ewakuowani z Armią gen. Andersa. Do tego regionu Afryki los rzucił również Eustachego Kajetana oraz Eustachego Seweryna Sapiehów, których sylwetki zaprezentował O. Robert Wawrzeniecki OMI. Dr Julia Dziwoki (Częstochowa) opowiedziała o Fundacji Kresy – Syberia upowszechniającej i upamiętniającej losy Polaków z Kresów. W swoim wystąpieniu ks. dr Paweł Melczewski (Poznań) zwrócił uwagę zebranych na bogate zbiory wydawnictw kresowych w Bibliotece Towarzystwa Chrystusowego dla Polonii Zagranicznej w Poznaniu.
W drugiej części konferencji Agata Kalinowska – Bouvy (Paryż) opowiedziała o „naszym polskim skarbie we Francji”, czyli miejscu pamięci o Kresach jakim jest zamek Montrésor. Dr Aleksandra Ziółkowska – Boehm (Wilmington) mówiła o losach rodzin kresowych, które przedstawiła m.in. w swojej książce pt. „Lepszy dzień nie przyszedł już”. Zbigniew Kostecki (Krefeld) w emocjonalnym wystąpieniu przywołał wspomnienia swojej matki z ukochanego Lwowa oraz przedstawił osobiste kontakty z tym miastem. Dyrektor Departamentu Kultury, Sportu i Turystyki Urzędu Marszałkowskiego Janusz Wójcik po raz kolejny zaznaczył, że Kresy to miejsce urodzenia wielu wybitnych ludzi kultury i nauki, którzy stanowili inteligencję kresową na Śląsku Opolskim.
W trzeciej części obrad prof. Eugeniusz Kruszewski (Kopenhaga) przedstawił postać Mariana Hełm – Pirgo, lwowskiego architekta, prozaika, poety, malarza, społecznika, obrońcy Lwowa. Dr Kazimiera Jaworska (Legnica) zaprezentowała zaś życie i dokonania ks. kardynała Władysława Rubina. Z kolei dr Piotr Lechowski (Kraków) zapoznał zebranych z zasługami Wandy Stachiewicz, która stworzyła Bibliotekę Polską w Montrealu. Dr Anna Rajchel (Opole) przypomniała sylwetkę wrażliwej na piękno poetki, pisarki i aktorki Beaty Obertyńskiej i jej dramatyczne wojenne losy zakończone emigracją. Prof. Jerzy Hickiewicz, Przemysław Sadłowski i Piotr Drwal (Opole) zapoznali uczestników konferencji z postaciami dwóch naukowców związanych ze Stanisławowem: Jana Beffingera i Stefana Kudelskiego.
Na zakończenie Janusz Wasylkowski (Warszawa) przedstawił dwadzieścia lat działalności Instytutu Lwowskiego w Warszawie, który wydaje „Rocznik Lwowski”.
W Urzędzie Marszałkowskim otwarta została również wystawa zatytułowana „Kaźń Profesorów Lwowskich. Wzgórza Wuleckie 1941”. Jej inauguracji dokonali Marzanna Gądek – Radwanowska wraz z uczniami z II LO w Kędzierzynie – Koźlu, dr Stanisław Bogaczewicz z Instytutu Pamięci Narodowej i dr Antoni Maziarz z Instytutu Historii Uniwersytetu Opolskiego. Formę wystawy miała także prezentacja „Kresowianie w Politechnice Opolskiej”, zorganizowana przez dr Elżbietę Czerwińską i Annę Jańdziak z Biblioteki Głównej Politechniki Opolskiej.
Uwieńczeniem drugiego dnia konferencji był wieczorny spektakl słowno – muzyczny w Filharmonii Opolskiej pt. „Z kresowego kuferka – Lwów”, będący promocją książki Andrzeja Skibniewskiego pt. „Rubinowa broszka”, w której autor opisał na podstawie znalezionych listów, pamiętników i dokumentów losy swojej kresowej rodziny. W spektaklu (scenariusz i reżyseria: Krystyna Rostocka i Andrzej Mikosza) wystąpili aktorzy opolskich teatrów: Teatru Lalki i Aktora oraz Teatru im. Jana Kochanowskiego, a także uczniowie Państwowej Szkoły Muzycznej w Opolu. Inscenizacja oparta o listy oraz pieśni popularne w czasie II wojny światowej bardzo poruszyła obecnych, wśród których nie brakowało Kresowian.
W przerwie był czas na rozmowy z Andrzejem Skibniewskim, natomiast harcerze częstowali gości wojennymi makaronikami, na które przepis można znaleźć w książce „Rubinowa broszka”.
Drugą część koncertu rozpoczęła rozmowa aktora Bogdana Zielińskiego z wybitną aktorką Martą Lipińską urodzoną w Borysławiu. Opowiedziała ona o swoich wspomnieniach związanych z tamtymi ziemiami oraz przeczytała lwowskie wiersze Jerzego Masiora. W części muzycznej wystąpił znakomity pianista Marek Drewnowski oraz skrzypaczka Nela Kuźmińska. W programie obok utworów Domenico Scarlattiego i Fryderyka Chopina znalazł się również utwór pt. „Dzwonki polne”, związany z promowaną książką.
We wtorek 13. listopada odbyła się promocja książki Aleksandry Ziółkowskiej – Boehm pt. „Lepszy dzień nie przyszedł już”. Autorka barwnie i wyczerpująco opowiedziała o bohaterach swoich licznych książek. Narracji pisarki towarzyszyła wizualna prezentacja jej twórczości wykonana przez Milenę Kalczyńską, która przygotowała również wystawę fotografii pt. „Pamiętnik wileński”.
Zarówno konferencja jak i towarzyszące jej liczne imprezy zgromadziły wiele osób zainteresowanych tematyką kresową. Wśród nich były nie tylko osoby starsze, ale także uczniowie i studenci.
Tekst Krzysztof Harupa
Zdjęcia Milena Kalczyńska
Zdjęcia z konferencji
{morfeo 221}
