Przez dwa tygodnie w okolicy Dunajeweckiego i Nowouszyckiego powiatów pracowali woluntariusze z Polski. Mieli ważną misję – pomoc w uporządkowaniu starych cmentarzy oraz podzielić się swoim doświadczeniem w zakresie restauracji oraz odbudowy krzyżów kamiennych i nagrobków. Warto zauważyć, że wolontariusze pracowali nie na katolickich cmentarzach, lecz na prawosławnych i żydowskich, dla tego że większość z pochowanych – potomkowie Polaków na Ukrainie.
Finansował ekspedycję zwycięzca w konkursie programu Rita “Przekształcenie w regionie”. Słowa “Ich? Nasze? Wspólne!” stały się hasłem ekspedycji. Part-nerami woluntariuszy z Polski od strony ukraińskiej zostali – muzeum historii miasta Chmielnicki z dyrektorem – Igorem Zapadenko na czele oraz naukowo-badawczy centrum krajoznawstwa – oddział Centrum badania historii Podola Instytutu historii Ukrainy NAN Ukrainy, ktуry został inicjatorem stworzenia muzeum pamiątkowego hrabiegoreformatora Ignacego Marchockiego i aktywisty “Pomnika Architektonicznego” im. Wasyla Stusa – Wołodymyra Zacharjewa.
Dobieraniem wolontariuszy zajmował się archeolog i znany artysta folkowy Paweł Nieczytajło. W trakcie prac odbudowano ok. 70 nagrobków oraz krzyży. Wspólnym wysiłkiem odnowiono prawosławny cmentarz połowy XIX w. we wsi Pry-tuliwka Dunajeweckiego powiatu, połowę cmentarza prawosławnego we wsi Podrostkуw Nowouszyckiego powiatu, gdzie pierwsze pochówki pochodzą z 1811 roku, cmentarza żydowskiego początku XVIII wieku we wsi Tymkiw No-wouszyckiego powiatu.
Sensacyjnym znaleziskiem stało się odkrycie śladуw starego prawosławnego cmentarza w części wsi Tymkiw, nazywanej Staryky. Tutaj są pochowani ludzi, mieszkający jeszcze w XVII wieku, którzy widzieli na własne oczy najazdy tatarskie, przeżyli Kozaków oraz najazdy tureckie na Podole.
“Szanując opinii naszych polskich przyjaciół, – powiedział Władymir Zacharjew, – trzeba nie dopuścić, żeby na tych cmentarzach znowu stała taka sytuacja, którą była do-tychczas. Dlatego zwróciliśmy się do wydziału kultury, turystyki i kurortu z propozycją wziąć te obiekty pod ochronę państwa. A znaleziony cmentarz w Tymkowie musi zostać zapisany do rejestru jako pomnik znaczenia narodowego”.
W planach entuzjastów na przyszły sezon – sprzątanie terytorium i odbudowa grobowca Ignacego Marchockiego w Otrokowskim Jarze, który zniszczyli w połowie 50 lat ХХ wieku komuno-ateiści.
Franciszek Miciński
