„W razie potwierdzenia wystąpienia szczątków pod pomnikiem w Hruszowicach, mogiła zostałaby urządzona przez Międzyresortową Komisję ds. Upamiętnienia Uczestników Operacji Antyterrorystycznej, Ofiar Wojny i Represji Politycznych przy Gabinecie Ministrów Ukrainy we współpracy ze stroną polską i podlegałaby ochronie prawnej ze strony Państwa Polskiego. Nadal podtrzymujemy swoje stanowisko w tej kwestii i gotowi tu jesteśmy pomóc stronie ukraińskiej” – podkreślił polski Instytut Pamięci Narodowej w komunikacie dotyczącym wiadomości ukraińskich kolegów na temat zawieszenia legalizacji polskich pomników na Ukrainie.
Polska strona niejednokrotnie podkreślała w korespondencji z ukraińskimi partnerami, że obiekt istniejący na cmentarzu w Hruszowicach od 1994 roku powinien zostać rozebrany, aby można było przeprowadzić prace archeologiczne mające na celu potwierdzenie istnienia pochówków szczątków ludzkich, o czym informowali IPN przedstawiciele ukraińskiej mniejszości w Polsce.
„Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu ze zdziwieniem przyjmuje treść >>Oświadczenia dotyczącego zniszczenia zbiorowej mogiły członków UPA w Polsce<<< opublikowanego w dniu 27 kwietnia br. przez UIPN w odpowiedzi na rozbiórkę pomnika poświęconego oddziałom Ukraińskiej Powstańczej Armii na cmentarzu w miejscowości Hruszowice (pow. Przemyśl, woj. podkarpackie), przeprowadzoną przez władze samorządowe w zgodzie z obowiązującym w Rzeczypospolitej Polskiej prawem” – napisano w komunikacie.
Oświadczenie z dnia 27 kwietnia polskiego Instytutu Pamięci Narodowej to odpowiedź na wydane dzień wcześniej stanowisko ukraińskiego IPN. Oświadczono w nim, że – w związku z brakiem reakcji władz Polski na niszczenie znajdujących się na jej terytorium ukraińskich miejsc pamięci narodowej – wstrzymuje legalizację polskich upamiętnień na Ukrainie. Ukraiński IPN zapowiedział także, że zainicjuje wstrzymanie wydawania pozwoleń na prace poszukiwawcze pochówków i porządkowanie polskich miejsc pamięci na Ukrainie.
Reakcja ukraińskiego IPN ma związek z demontażem na cmentarzu miejskim w Hruszowicach pod Przemyślem nielegalnie wzniesionego pomnika UPA. Rozbiórki dokonali działacze Ruchu Narodowego, Młodzieży Wszechpolskiej oraz mieszkańcy. Polskie ministerstwo kultury potwierdziło, że demontaż pomnika jest zgodny z prawem i zwraca uwagę, że to pomnik UPA wzniesiono z naruszeniem obowiązujących w Polsce przepisów.
Polacy zaprzeczają także stwierdzeniu, że strona polska nie reaguje na akty wandalizmu wobec nielegalnych ukraińskich miejsc pamięci na swoim terytorium. „Przykładem reakcji ze strony Państwa Polskiego były między innymi interwencje do lokalnych władz po aktach chuligaństwa wobec urządzonych zgodnie z prawem zbiorowych mogił członków UPA na Ukraińskim Cmentarzu Wojennym w Przemyślu – Pikulicach, czy na górze Monastyr koło Werchraty. Po serii ataków nieznanych sprawców, prawdopodobnie osób związanych ze środowiskami prorosyjskimi, na inne, wzniesione nielegalnie ukraińskie upamiętnienia poświęcone OUN i UPA apelowaliśmy do strony ukraińskiej o podjęcie dialogu na rzecz zmiany ich formy i niesionych treści, co pozwoliłoby na ich legalizację – dodaje IPN.
Instytut Pamięci Narodowej zapewnił, że w pełni popiera uzgodnione i pozostające w granicach polskiego prawa działania podejmowane przez Międzyresortową Komisję oraz środowiska mniejszości ukraińskiej w Polsce na rzecz odnalezienia i urządzenia miejsc spoczynku Ukraińców poległych, zamordowanych i zmarłych w XX wieku na obecnym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Deklaruje też wszelką pomoc w tego rodzaju działaniach, podobnie jak przy budowie upamiętnień symbolicznych poświęconych ofiarom zbrodni, represji i wysiedleń, czego przykładem jest między innymi wsparcie udzielone przez Instytut Pamięci Narodowej na rzecz wykonania w tym roku czterech upamiętnień ofiar akcji „Wisła”, których projekty zostały zgłoszone przez Zjednoczenie Łemków i Związek Ukraińców w Polsce.
IPN podtrzymał dotychczasową gotowość do współpracy z ukraińską Międzyresortową Komisją w zakresie opieki nad miejscami pamięci w Polsce i na Ukrainie, w tym do ponownego urządzenia w porozumieniu ze stroną polską szeregu niezalegalizowanych dotąd ukraińskich miejsc pamięci narodowej.
Słowo Polskie, PAP, dzieje.pl, 30.04.17 r.
