“Wkład polskich lekarzy na Podolu w przywrócenie niepodległości Polski” – pod takim hasłem Stowarzyszenie studentów medykόw Uniwersytetu Medycznego w Winnicy zorganizowało 15 listopada konferencję poświęconą stuleciu niepodległości Polski.
Studiująca w Winnicy młodzież opowiedziała o pracy Towarzystwa Lekarzy Podola w Kamieńcu Podolskim. O jednym z założycieli i aktywnych członków Towarzystwa – Antoniego Józefa Rolle opowiadał student Wiktor Witkowski.
Jόzef Antoni Rolle urodził się niedaleko Szarogrodu we wsi Henrykówka (obecnie Rola), studiował w gimnazjach Niemirowa oraz Winnicy. Przyszły historyk i lekarz wychowywał się w atmosferze ciepła rodzinnego, miłości do swojej ziemi i przeszłości.
Jego matka, wykształcona i pełna ludzkiego ciepła kobieta, uczyła syna etykiety tego czasu, języka polskiego, muzyki, śpiewała pieśni ludowe, przestrzegała przykazań Bożych.
W 1850 r. Józef Antoni Rolle wstąpił na wydział medyczny Uniwersytetu Włodzimierskiego w Kijowie. Okres studencki, który trwał w latach 1850-1855, odegrał ważną rolę w życiu i kształtowaniu osobowości Rolle. Studiował w dobrej wierze, brał udział w życiu społecznym uniwersytetu. Już w pierwszym roku dołączył do działalności polskiego stowarzyszenia studenckiego, głównie z Kijowa, Wołynia i Podola, które nazywano się polską społecznością.
To kółko studentów było związano z ruchem wyzwoleńczym Polski. W końcu studiów na Wydziale Lekarskim Rolle spędził prawie rok praktykując w szpitalach w Kijowie, głównie w zakładach dla osób chorych psychicznie. Ta praktyka na zawsze określiła jego naukową specjalność i zawód psychiatry. W 1861 r., po otrzymaniu dyplomu z wyróżnieniem, Rolle zaczął pracować jako lekarz w miejscowości Jaryszów na Podolu. Sześć lat okresu jaryszowskiego zostało wzbogaconych jego pierwszą niezależną praktyką medyczną, pracą nad problemami psychiatrii. A w 1861 roku rozpoczął się najbardziej owocny i długotrwały okres w życiu Rolle w Kamieńcu Podolskim.
W 1863 r. Jόzef Rolle obronił pracę doktorską na Uniwersytecie w Kijowie na temat „Choroba psychiczna”, w której przedstawił metody leczenia osób chorych. Był członkiem Krakowskiej Akademii Nauk. Miał propozycję objęcia katedry psychiatrii w Szkole Głównej w Warszawie. Jednak wolał pozostać na Podolu. Od 1861 roku jego życie było związane z Kamieńcem Podolskim, gdzie praktykował praktykę lekarską. Jόzef Rolle był również lekarzem w seminarium, wygłaszał wykłady dla seminarzystów. Równolegle z praktyką medyczną gromadził materiały dotyczące historii Podola.
Rolle zainicjował utworzenie w Kamieńcu Podolskim: punktów szczepienia darmowego, szpital, pierwszy kurs w zakresie położnictwa – „położnictwo opiekunów”. Był jednym z inicjatorów powstania muzeum w mieście i jeden z organizatorów Towarzystwa Podolskiego lekarzόw w 1861 roku.
Niektórzy lekarze przyjaciele Rolle brali udział w powstaniu styczniowym 1863-1864. Po klęsce powstania Imperium Rosyjskie zakazał pracy Stowarzyszenia, jego członkówie zostali poddani represjom. Josef Rolle ciężko przeżył klęskę polskiego zrywu niepodległościowego, znalazł pocieszenie w praktyce medycznej oraz w badaniach psychiatrycznych, a także historii. Pracował jako inspektor rafinerii Podolu. Zapoznał się z pracą i życiem pracowników, starał się poprawić sytuację.
Studenci medycyny, biorący udział w konferencji w Winnicy, planują odwiedzić Kamieniec Podolski. Poznać miasto, gdzie mieszkał i pracował wybitny lekarz, a także Muzeum Józefa Rolla w jego wsi. Kontynuują poszukiwania materiałόw o wkładzie polskich lekarzόw w odrodzenie niepodległości Polski.
Antonina Dnistriańska, 19 listopada 2018 r.
