Szkic góry zamkowej w Żytomierzu. Źródło: http://www.etoretro.ru
Żytomierz – to jedno z najdawniejszych miast Wołynia i Ukrainy. Centralnym miastem regionu został on jeszcze w czasach średniowiecza.
Niedaleko Żytomierza archeolodzy znaleźli osady i kurhany z epoki brązu i żelaza. W samym mieście odkopano cmentarzysko VII w. naszej ery i pozostałości staroruskiego grodziska X-XII w.
Według legendy Żytomierz został założony około 884 roku. Nazwa miasta prawdopodobnie pochodzi od imienia drużynowego książąt kijowskich – Żytomierza, który wybudował zamek nad urwiskiem nad rzeką Kamienką. Druga wersja pochodzenia nazwy miasta mówi, że przyszły Żytomierz powstał jako centrum plemienia Żytyce, którzy należeli do sojuszu plemiennego Drewlan.
Nazwa miasta pokój Żytyc (mir żyticiej) zarówno jak i plemienia mogła pochodzić od uprawy żyta.
W drugiej połowie X wieku ziemie drewlańskie weszły do składu Rusi Kijowskiej.
Pierwsza pisemna wzmianka o Żytomierzu sięga 1240 roku, wówczas miasto wspominane jest w związku z wyprawą na te ziemie wojska Batu-chana. W czasie mongolsko-tatarskiego najazdu Żytomierz całkowicie był zniszczony.
W 1320 roku Żytomierz przyłączono do Wielkiego Księstwa Litewskiego. W 1399 Złota Orda rozgromiła wojsko litewskiego księcia, zdobyła i ograbiła Żytomierz. W 1444 roku miasto otrzymało prawo magdeburskie. Żytomierz rósł i rozbudowywał się, rozwijały się rzemiosła i handel. W centrum miasta znajdował się zamek. W XVI wieku po raz kolejny żytomierską fortecę wzmocniono i przebudowano. Jej mury były otoczone fosą, napełnioną wodą.
W 1569 roku Żytomierz w składzie Rzeczypospolitej. W XVIII wieku w Żytomierzu pojawiło się dużo małych parterowych budynków. W centrum miasta znajdowały się cztery klasztory, dwa seminaria oraz katedra. W 1804 roku po zaborach Żytomierz zatwierdzono jako centrum administracyjne wołyńskiej guberni.
Żytomierz ciężko przeżył wydarzenia 1917 roku. W tym czasie w mieście władze zmieniały się trzydzieści razy. Po 1921 roku w mieście umocniła się władza bolszewicka.
W czasie II wojny światowej zniszczono 40 procent domów mieszkalnych Żytomierza, prawie wszystkie fabryki, stację kolejową, zajezdnię tramwajową i in. Dopiero pod koniec 50. lat ludność Żytomierza sięgnęła przedwojennego poziomu.
Irena Rudnicka na podstawie informacji oteli.net.ua, 08.05.17 r.
