Fot. Wikipedia
– Przeprowadzona przez NKWD w latach 1937-1938 „operacja polska” była wzorem dla następnych represji wobec innych grup narodowościowych w ZSRS – uważa Jan Raczyński ze Stowarzyszenia Memoriał.
„Przy jej realizacji kierowano się >>polskim<< rozkazem Nr 00485, wydanym przez szefa NKWD Nikołaja Jeżowa i odpowiednimi instrukcjami dotyczącymi trybu prowadzenia represji” mówił szef organizacji, badającej zbrodnie komunistów w latach 30. XX w.
Drugą cechą wyróżniającą operację polską była jej skala i okrucieństwo – podkreślił badacz Memoriału. Wskazał, że choć Polacy nie stanowili tak znaczącej części ludności ZSRR, lecz ucierpiała ogromna ich liczba, a wyroki były bardzo surowe.
Znaczną część badań w Rosji na temat operacji polskiej wciąż stanowi wydany w 1997 r. przez Stowarzyszenie Memoriał zbiór artykułów naukowych „Represje wobec Polaków i obywateli polskich”. Wydane też zostały związane z tym tematem zbiory dokumentów, jednak ta skala badań w Rosji jest absolutnie niewystarczająca.
Raczyński wyraził nadzieję, że uda się uzyskać dostęp do tzw. albumów, jak nazywano – ze względu na ich formę – listy ofiar represji, które przesyłano do Moskwy w celu akceptacji wyroków.
Za początek operacji polskiej uważa się rozkaz Jeżowa, Ludowego Komisarza Spraw Wewnętrznych, z 11 sierpnia 1937 r., noszący numer 00485. Liczbę zamordowanych ofiar represji podczas operacji polskiej szacuje się na ponad 100 tys.
W rozkazie polecono także, by wszyscy aresztowani zostali podzieleni na dwie kategorie: pierwszą podlegającą rozstrzelaniu, drugą osadzeniu w więzieniach i łagrach z wyrokami od 5 do 10 lat. Akcja likwidacji ludności polskiej w ZSRS zakończyła decyzja NKWD i Rady Komisarzy Ludowych ZSRS z 15 listopada 1938 r.
Według danych NKWD, od 15 sierpnia 1937 r. do 15 listopada 1938 r. na terenie ZSRS zostało aresztowanych, a następnie skazanych 139 835 osób narodowości polskiej, w tym 111 091 osób skazano na karę śmierci, a 28 744 osoby pozbawiono wolności w warunkach zagrażających biologicznej egzystencji – podała Prokuratura Krajowa. Niektórzy historycy uważają, że NKWD zamordowało od 140 tys. do nawet 200 tys. osób narodowości polskiej.
Słowo Polskie na podstawie informacji PAP, 28.05.17 r.
