18-19 listopada 2013 roku w Winnicy oraz Chmielnickim odbyła się prezentacja serii książek „Polska i Ukraina w latach 30-40. XX wieku. Nieznane dokumenty z archiwów specjalnych”. W obydwu miastach przedstawiciele polskiego Instytutu Pamięci Narodowej, głównego archiwum Służby Bezpieczeństwa Ukrainy oraz Kijowskiej Akademii Nauk opowiedzieli o swojej ponad 17-letniej pracy nad 8 tomami o Wielkim Głodzie 1932-1933 na Ukrainie, działalności AK w Galicji na Wołyniu i Podolu, ludobójstwie Polaków w latach 1937-1938 (tak zwanej „polskiej operacji”), przesiedleniach „Sejm” oraz „Wisła”.
Polską stronę reprezentowali historycy Marcin Majewski, Jerzy Bednarek, Joanna Garbasz-Wilińska, ukraińską – Sergiusz Kokin (zastępca głównego archiwum SBU) oraz Jurij Szapował (Narodowa Akademia Nauk Ukrainy).
Kierownik sekcji badań archiwalnych IPN Marcin Majewski opowiedział o genezie powstania polsko-ukraińskiego zespołu, badającego często sprzeczne kwestie w stosunkach obydwu narodów. W 1996 roku wskutek zawartego porozumienia pomiędzy Służbą Bezpieki Ukrainy a polskim MSWiA zaczęto przygotować grunt pod odnalezienie tak zwanej „ukraińskiej listy katyńskiej”, naliczającej blisko 4 000 Polaków, wywiezionych w nieznanym kierunku i ślad po których ząginął.
Po odnalezieniu odpowiedniego dokumentu w ukraińskich SBU były minister spraw wewnętrznych Polski Andrzej Milczanowski zwrócił się do ukraińskiej strony z propozycją utworzenia wspólnej roboczej grupy, która by szukała obywateli II RP, zaginionych na terenie Ukrainy po 17 września 1939 roku. Ostatecznie tytuł serii został zatwierdzony w 1997 roku.
Każdy z oddzielnych tomów serii „Polska i Ukraina w latach 30-40. XX wieku…” przedstawił dr Jerzy Bednarek, szczególnie akcentując „polską operację” na Podolu i Polesiu, wskutek której zginęło ponad 100 tys. Polaków zamieszkujących te i inne regiony Ukrainy.
Te części serii, które w większej mierze stosują się Ukraińców, przedstawił profesor Jurij Szapował. Akcja „Wisła”, „Sejm” przesiedlenie Polaków i Ukraińców 1943-44, Wielki Głód 1932-33 – „Polska i Ukraina w latach 30-40. XX wieku…” zainteresuje nie tylko historyków ale i przeciętnego badacza przeszłości, który próbuje zrozumieć, dlaczego Ukraina dziś jest taką, jaka jest.
Niektóre tomy powyższej serii zostały wydane nie tylko w języku ukraińskim oraz polskim ale także i w angielskim. Prezentacje, podobne do tych, które odbyły się w Winnicy oraz Chmielnickim, przeprowadzono także w USA i Kanadzie, gdzie miejscowa ukraińska diaspora z wielkim zainteresowaniem zapoznała się z pracami na temat np. „Wielkiego Głodu 1932-33”.
Na ósmym tomie nie zakończyła się współpraca polsko-ukraińskiego zespołu historyków, o czym opowiedziała Joanna Garbasz-Wilińska. Na przykład 9 tom w 137 dokumentach, ułożonych chronologicznie, opowie o działalności OUN-UPA w latach 1943-44. A w ogóle, jak zażartował Jurij Szapował, przed polsko-ukraińskim zespołem pozostało jeszcze pracy na następne 10 lat.
Wspólne opracowanie historyczne „Polska i Ukraina w latach 30-40…”, oparte na realnych dokumentach, zeznaniach świadków oraz przesłuchiwanych więźniów, może być wiarygodnym źródłem informacji o prawdziwych wydarzeniach na terenach dzisiejszej Ukrainy w latach 30-40 ubiegłego wieku.
JW, bwp
Zdjęcia z prezentacji w Winnicy
{morfeo 456}
i Chmielnickim
{morfeo 459}
oraz wideo (pojawi się wkrótce)
{youtube}{/youtube}
