Fot.: http://www.ifp.ajd.czest.pl
W dniach 15–20 maja dr hab. Artur Żywiołek, profesor Akademii Jana Długosza w Częstochowie, przeprowadził dla studentów polonistyki we Wschodnioeuropejskim Uniwersytecie Narodowym im. imienia Lesi Ukrainki cykl wykładów pod tytułem „Filozofować za pomocą dźwięków”. Muzyka do wierszy, wiersze do muzyki. W kręgu polskiej poezji XX wieku”.
Wykładowca zaprezentował wybrane zagadnienia dotyczące związków poezji i muzyki na przykładzie twórczości Bolesława Leśmiana (1877–1937), Edwarda Stachury (1937–1979), Jacka Kaczmarskiego (1957–2004), Jarosława Iwaszkiewicza (1894–1980) i Stanisława Barańczaka (1946–2014). „Muzyka – nadmienia prof. A. Żywiołek – jest systemem semiotycznym, który może przekazywać określone znaczenia (emocje, afekty, nastrój) za pomocą znaków niewerbalnych. Relacja między poezją a muzyką tworzy określoną «intermedialną przestrzeń». Podejmuję zatem próbę opisu tej „przestrzeni” w dwojakim sensie: muzyki pisanej do tekstów oraz tekstów pisanych do muzyki (jak w przypadku Podróży zimowej Stanisława Barańczaka – wierszy do muzyki Schuberta).
Na spotkania ze studentami złożyło się 20 wykładów: „Rytm jako światopogląd”. Muzyczność poematu W Malinowym chruśniaku Bolesława Leśmiana. (W malinowym chruśniaku wobec Pieśni nad Pieśniami); Leśmian Marka Grechuty: muzyka i słowo; „Wyrazić istnienie”. Wiersze i piosenki Edwarda Stachury; Muzyka do wierszy Stachury: jeden tekst – wiele interpretacji (na przykładzie Życie to nie teatr); Polskie mity, polskie imaginaria: twórczość poetycka i muzyczna Jacka Kaczmarskiego; Historia i współczesność w twórczości Jacka Kaczmarskiego; Człowiek wobec czasu w cyklu poetyckim Muzyka wieczorem Jarosława Iwaszkiewicza; Muzyczne interpretacje wierszy Iwaszkiewicza (Mirosław Czyżykiewicz, Muzyka wieczorem); Literackość muzyki, muzyczność literatury. Wiersze do muzyki Schuberta (Stanisław Barańczak, Podróż zimowa…); Leiermann Wilhelma Müllera i Stojąc przed witryną Stanisława Barańczaka. Próba analizy komparatystycznej (tekst, muzyka).
Zasadnicze treści wykładów, poświęconych antropologii wizualności i audialności w polskiej poezji współczesnej, obejmowały zagadnienia związane z tzw. intermedialną przestrzenią literatury i muzyki. Wybór tekstów kultury motywowany był potrzebą przedstawienia przemian estetycznych w zakresie audialności i wizualności.
Interpretacji zostały poddane teksty Bolesława Leśmiana składające się na cykl W malinowym chruśniaku; cykl, którego istotnym kontekstem jest biblijna Pieśń nad Pieśniami, a także celtycka legenda o Tristanie i Izoldzie. Interesującym przykładem muzycznej interpretacji poematu W malinowym chruśniaku jest suita Marka Grechuty.
Związki literatury (poezji) i muzyki stanowią ważny element twórczości Jacka Kaczmarskiego i Edwarda Stachury. Na przykładzie twórczości wymienionych poetów dokonano analizy porównawczej dwóch różnych systemów semiotycznych i ich komplementarności, a także możliwości ewokowania idei i afektów składających się na doświadczenie wolności, prawdy i autentyczności.
Osobne miejsce w treści wykładów stanowiła prezentacja ostatniego zbioru wierszy Jarosława Iwaszkiewicza Muzyka wieczorem. Zaprezentowano liczne przejawy muzycznych inspiracji i fascynacji poety, a także przedstawiono propozycje znalezienia adekwatnej formy muzycznej dla wierszy wchodzących w skład wskazanego tomu.
Związki muzyki i literatury wskazują wyraźnie na to, że przemiany współczesnej estetyki dokumentują tę skalę doświadczeń zmysłowości, która staje się nie tylko efektowną ornamentacją dyskursu poetyckiego, lecz także wyznacza nowy nurt w badaniach kulturowych: antropologii widzenia i słyszenia.
Unikalnym przejawem związków literatury i muzyki jest twórczość poetycka Stanisława Barańczaka, zwłaszcza zaś jego wiersze do muzyki Franciszka Schuberta. Najważniejszym elementem zbioru Podróż zimowa jest rytm, poetyka kontrastów, powtórzeń i przekształceń złożonej topiki drogi, wędrówki, czasu, życia, śmierci.
Słowo Polskie na podstawie informacji KG RP w Łucku, 25.05.17 r.
