1. Swoją nazwę Nowogród Wołyński zawdzięcza cesarzowej Katarzynie II, która wydała odpowiedni ukaz o zmianie nazwy w dniu 16 maja 1796 r. Wcześniejsza nazwa Zwiahel, do dziś jest często używana.
2. Czyste bez błota ulice d. Zwiahel zawdzięczał położeniu na lewym brzegu Słuczy, która dzięki swoim skalistym i górzystym brzegom i łatwemu spadowi wody dawała możność utrzymania ich w porządku, nawet przy niedostatku bruku.
3. Od Nowogrodu Wołyńskiego na rzece Słucz funkcjonowała żegluga rzeczna, dając możliwość okolicy łatwego zbytu produktów rolnych a głównie materiałów leśnych m.in. do Gdańska.
4. Przed zbudowaniem kijowsko-brzeskiej drogi żelaznej położony na szosie kijowsko-brzeskiej, jednej z główniejszych arterii łączących Rosję z zachodnią Europą przechodzącej przez środek miasta, Nowogród Wołyński był jednym z ważniejszych ośrodków gospodarczych Wołynia.
5. Pod koniec XIX wieku Nowogród Wołyński słynął z fabryki powozów. Oprócz niej w mieście działało kilka garbarni, olejarnia i browar. W ogóle było 13 fabryk, zatrudniających 85 robotników i produkujących rocznie ua 108,895 rs. (w 1880 r.).
6. Murowany kościół katolicki w d. Zwiahelu można było zaliczyć do najwspanialszych świątyń na Wołyniu. Sama budowa i wielkość zwracały na siebie uwagę; przyozdabiały go wewnątrz doskonałe freski, pędzla jednego z wychowańców szkoły głuchoniemych w Romanowie, którymi całe wnętrze kościoła jest przystrojone. Na nieszczęście freski te wkrótce zamieniły się na białe ściany, bo mury w wielu miejscach były popsute, a przy odnawianiu kościoła nie było stać wówczas parafian na odnowienie fresków. Zwracała uwagę w kościele zwiahelskim statua ukrzyżowanego Chrystusa w wielkim ołtarzu, bardzo dobrego dłuta, ustawiona we framudze i oświecona niewidocznymi oknami ze szkła żółtego, co sprawia wielki efekt. Kościół ten p.w. Podwyższenia św. Krzyża, wzniesiony z muru w 1600 r. przez Annę Aloizę z ks. Ostrogskioh Chodkiewiczową, był w 1651 roku w czasie wojen Chmielnickiego spalony i zniszczony. Ks. Jerzy Aleksander Lubomirski w 1726 r. odrestaurował go, lecz i ten jako drewniany przez pożar doszczętu został zniszczony. Nakoniec w 1753 r. położone zostały fundamenty pod nowy murowany kościół a w 1766 r. stanęła obecna świątynia za staraniom miejscowego proboszcza, kanonika łuckiego Józefa Karpińskiego, którą w 1778 r. biskup łucki Komarnicki konsekrował.
Słowo Polskie za: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i Krajów Słowiańskich, 17 marca 2020 r.
lp
