Fot. culture.pl
2 lipca 1966 r. w Warszawie zmarł Jan Brzechwa (wł. Jan Wiktor Lesman) – poeta, satyryk, tłumacz literatury rosyjskiej, autor wielu popularnych utworów dla dzieci, m.in. „Akademii pana Kleksa”, „Pchły szachrajki”, „Stu bajek”.
Jan Brzechwa to postać wręcz kultowa w polskiej literaturze skierowanej do najmłodszych czytelników. Szczególną popularność i stałe miejsce w panteonie najważniejszych polskich pisarzy i poetów XX wieku przyniosły mu książki o Panu Kleksie – „Akademia pana Kleksa”, „Podróże pana Kleksa” i „Tryumf pana Kleksa”, a także liczne wiersze, do dziś uwielbiane przez kolejne pokolenia dzieci, w tym: „Kaczka Dziwaczka”, „Tańcowała igła z nitką”, „Na straganie” czy „Żuraw i czapla”.
Jan Brzechwa przyszedł na świat 15 sierpnia 1898 roku w Żmerynce na Podolu, niedaleko Winnicy. Naprawdę nazywał się Jan Wiktor Lesman, a zbieżność nazwisk z innym poetą, Bolesławem Leśmianem, jest nieprzypadkowa – byli oni bowiem stryjecznymi braćmi. To zresztą właśnie Leśmian wymyślił dla krewnego pseudonim artystyczny, którym potem się posługiwał.
Wczesne lata dzieciństwa i młodości Brzechwa spędził w podróżach po Kresach Wschodnich. Po ukończeniu edukacji na poziomie gimnazjalnym w Zakładzie Naukowo-Wychowawczym Ojców Jezuitów w Chyrowie nieopodal Przemyśla, przeniósł się do Warszawy, by ukończyć studia na Wydziale Prawa stołecznego uniwersytetu. Jako student wstąpił do 36 Pułku Piechoty Legii Akademickiej – oddziału Wojska Polskiego utworzonego na warszawskich uczelniach. Za swój udział w wojnie polsko-bolszewickiej w latach 1920-1921 otrzymał wojskowe odznaczenie.
Po studiach Brzechwa pracował w wyuczonym zawodzie adwokata i eksperta w zakresie prawa autorskiego. Był jednym z założycieli Związku Autorów i Kompozytorów Scenicznych (ZAiKS), który funkcjonuje do dziś, przez kilkanaście lat był także jego radcą prawnym. Również po II wojnie światowej kontynuował pracę prawnika.
Pierwsze tomy poetyckie, „Oblicza zmyślone” i „Talizmany”, spotkały się ze zdecydowaną krytyką recenzentów. Zarzucano mu zbyt silne wzorowanie się na twórczości starszego kuzyna i innych, bardziej znanych poetów. Kolejne jednak, jak „Piołun i obłok”, zostały już przyjęte zdecydowanie cieplej. Twórczość skierowaną do dzieci otworzył natomiast zbiór wierszy z 1937 roku – „Tańcowała igła z nitką”, w którym oprócz tytułowego utworu znalazły się jeszcze m.in. „Pomidor”, „Na straganie” oraz „Żuraw i czapla”. Druga publikacja dla najmłodszych także okazała się sukcesem – „Kaczkę Dziwaczkę”, a także inne wiersze ze zbioru pod tym tytułem – „Sójkę” i „Znaki przestankowe” – zna dzisiaj niemal każde dziecko.
Już po II wojnie światowej w druku ukazała się po raz pierwszy „Akademia pana Kleksa” – pełna elementów bajkowych i fantastycznych opowieść o dwunastoletnim Adasiu, który trafia do niezwykłej akademii, prowadzonej przez ekscentrycznego Ambrożego Kleksa. Powieść ta do dziś znajduje się w kanonie lektur dla szkoły podstawowej. Doczekała się też kontynuacji w postaci dwóch kolejnych części – „Podróży pana Kleksa” i „Tryumfu pana Kleksa”.
Jan Brzechwa dał się także poznać jako satyryk, a także tłumacz literatury rosyjskiej. Przełożył na język polski dzieła takich twórców jak m.in. Aleksander Puszkin i Anton Czechow. W roku 1953 poeta otrzymał Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski.
Brzechwa był trzykrotnie żonaty i miał jedną córkę z pierwszego małżeństwa. Zmarł 2 lipca 1966 roku w Warszawie. Spoczywa w Alei Zasłużonych na Powązkach.
Słowo Polskie za: merlin.pl, 1 lipca 2019 r.
