Obraz Jana Matejki. Kościuszko pod Racławicami
4 kwietnia 1794 roku w bitwie pod Racławicami powstańcy dowodzeni przez Tadeusza Kościuszkę pokonali wojska rosyjskie gen. Aleksandra Tormasowa. Najbardziej na chwałę zasłużyli kosynierzy, a do narodowej legendy przeszedł Bartosz Głowacki. Bitwa pod Racławicami mocno podniosła morale żołnierzy powstania kościuszkowskiego. Naczelnik Tadeusz Kościuszko, prowadząc śmiały atak, pokonał rosyjskie wojska gen. Aleksandra Tormasowa.
Starcie nastąpiło między godziną 15 a 16. Zwycięstwo Polaków miało wielkie znaczenie moralne i propagandowe. Pierwsi zaatakowali Rosjanie. Siła ognia ich 12 dział spowodowała zamieszanie w oddziałach polskiej kawalerii, dowodzonej przez Jana Ludwika Mangeta. Wtedy Tadeusz Kościuszko, pod osłoną własnej artylerii, poprowadził 320 kosynierów, których brawurowy atak przełamał szyki nieprzyjaciela i przyniósł zdobycie wszystkich armat wroga.
W walce wyróżnił się szczególnie Wojciech Bartos, chłop z Rzędowic, awansowany na chorążego milicji województwa krakowskiego (po nadaniu szlachectwa przyjął nazwisko Bartosz Głowacki). Do legendy znanej w całej Polsce przeszedł epizod bitwy, kiedy to Bartosz czapką ugasił lont odpalonej rosyjskiej armaty. Podobne uderzenie przeprowadził Kościuszko na prawym skrzydle nieprzyjaciela, co przyniosło mu zwycięstwo.
Polacy stracili w bitwie stu ludzi i tyluż rannych, Rosjanie zaś 600 żołnierzy i 12 dział.
Bohaterami Racławic stali się kosynierzy. Po bitwie Naczelnik przywdział chłopską sukmanę, gdyż zgodnie z ówczesną tradycją wojskową, dowódca ubierał mundur oddziału, który najbardziej wyróżnił się w walce. Później pod Warszawą regiment grenadierów krakowskich otrzymał nową chorągiew, ze snopem zboża i kosami – narzędziem pracy, ale i obrony, co też potwierdzał napis: „Żywią y bronią”. Emblemat stał się symbol powstania kościuszkowskiego.
Bitwa pod Racławicami uznawana jest przez historyków za jedno z najważniejszych wydarzeń militarnych i społecznych w historii Polski. Ówczesne znaczenie bitwy było ogromne, budziło zapał powstania narodowego, dodawało Polakom wiary w możliwość ocalenia własnej państwowości. Do dnia dzisiejszego zachował się nie zniekształcony działalnością gospodarczą oryginalny, historyczny krajobraz pola bitwy.
Słowo Polskie za: Narodowy Instytut Dziedzictwa, 4 kwietnia 2020 r.
lp
